امروزه همه‌ی جهان در پی یافتن راه‌ها و روش‌هایی جدید برای برطرف کردن نیاز‎های یادگیری نسل جدید و ارتقا سطح آموزش‌ها و مهارت‌های آنان هستند. بطوری که هر روزه شاهد مقالات متعدد و شیوه‌های نوین آموزش و یادگیری در سراسر دنیا و از سمت موسسات و دانشگاه‌های معتبر هستیم. با این همه، هر چه بشر پیشرفت کرد و جلو رفت، فهمید که باید به ریشه‌ی خویش بازگردد. در رابطه با همین مقاله، امر مهم آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی، همه‌ی ما با کمی دقت خواهیم فهمید که به طور طبیعی و غریزی، انسان از همان بدو تولد آموزش و یادگیری از راه بازی می آموزد؛ به عنوان مثال:

• حرف زدن
• راه رفتن
• تشخیص خطر
• و …

به این ترتیب، امروزه همه‌ی متخصصین و متصدیان این حوزه بر این باورند که باید دوباره به روند طبیعی هستی بازگردند و آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی یا همان روند طبیعی خود پیش ببرند.

فواید و مزایای آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی

منحصر به فرد بودن آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی

می‎توانیم بگوییم اولین و مهم‌ترین مزیت آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی، منحصر به فرد و نسخه‌ای بودن آن برای هر کودک است؛ زیرا در سایر راه‌های آموزش و یادگیری، یک روش خاص برای تمامی کودکان، جدا از تمام تفاوت‌هایی که هر کدام از آنها را منحصر به فرد می‌‎کند، وجود دارد. به این صورت، شخصی‌سازی آموزش و یادگیری، می‌‎تواند کمک زیادی به آسان کردن و بالا بردن سطح کسب دانش کودکان بکند.

آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی، همان تفریح است

همیشه در تعریف بازی از کلماتی نظیر کارهای مفرح، تفریح و سرگرمی استفاده می کنیم. به همین جهت می‌توان نتیجه گرفت که این نوع از آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی، به خودی خود همراه با تفریح و سرگرمی است و این یعنی، آموزش و یادگیری نه تنها خسته کننده نیست؛ بلکه برای کودکان بسیار جذاب خواهد بود.

تنوع در آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی

فراگیری و تنوع بازی ها می‌تواند، آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی را در تمامی سطوح تقویت کند. هنگامی که بازی‌ها را براساس هدف آنها طبقه‌بندی می‌کنیم، شاهد طیف وسیعی خواهیم بود که از جسم تا روح، علم تا هنر و از نیمکره‌ی راست تا چپ مغز را شامل می‌شود. بدین گونه ما شاهد رشد و پرورش کامل و همه جانبه‌ی کودک خود خواهیم بود.

خلاقیت، کلید اصلی آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی

امکان بکارگیری خلاقیت آن هم به صورت نامحدود نیز از فواید آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی است. برای ابداع یک بازی هیچ گونه محدودیتی وجود ندارد و شما با کمی خلاقیت و حداقل امکانات موجود می‌توانید برای هدف مورد نظرتان یک بازی خلق کنید.

دسترسی همیشگی به آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی

بازی کردن هرگز نیازمند زمان و مکان خاصی نیست. شما در هر کجا و هر لحظه که اراده کنید، می‌توانید مشغول بازی با کودک خود شوید، یا به عبارتی بهتر، اقدام به آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی کنید. بدون صرف وقت برای جابجایی یا حتی هزینه‌ای به عنوان شهریه.

افزایش توانمندی‌های اجتماعی در آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی

کودکان ما نیازمند یک سری مهارت‌های اجتماعی هستند که فراگیری آنها برای آینده‌ی زندگی‌شان بسیار لازم و ضروری است؛ شرکت در فعالیت‌های گروهی، کسب اعتماد به نفس، تفکر خلاق، قدرت تصمیم‌گیری و … .

البته فواید و مزیت‌های زیادی در روش آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی وجود دارد، که ما در اینجا بطور مختصر و مفید به مهم‌ترین آنها اشاره کردیم. در ادامه‌ی این مقاله میخواهیم به صورت دقیق‌تر به نوعی از طبقه‌بندی‎ بازی‌ها بپردازیم.

طبقه‌بندی بازی‌ها و هدف‌گذاری آنها

نوع بازی کودک و حتی شیوه بازی کردن او به میزان زیادی بیانگر سن و حد تکامل اوست. تا جایی که روانشناسان می‌توانند با استخراج، بررسی و کار‌ تحلیلی روی این داده‌ها، به نتایج ارزشمندی از جمله ویژگی‌‌های شخصیتی و روانشناختی کودک دست یابند. با این مقدمه به سراغ یک نوع طبقه‌بندی کودکان می‌رویم.

بازی‌های جسمی

همه می‌دانیم که انسان دارای دو بعد جسمی و روانی است و این دو مانند دو پر پروازی هستند که اگر در کنار هم و در راستای هم پرورش نیابند، هرگز انسان را به موفقیتی که در ذهن دارد، نمی‌رسانند. بعد جسمی انسان ما باعث می‌شود که در راستای حفظ سلامت و ارتقای قدرت آن تلاش کنیم. کودکان از زمانی که هنوز به عرصه‌ی وجود نگذاشتند و در رحم مادر به سر می‌برند برای رسیدن به این اهداف در تلاش و تکاپو هستند. با این بیان می‌توان هرگونه فعالیت جسمانی کودک که به منظور تخلیه‌ی انرژی اضافه و یا رهایی از کسالت و خمودگی هست را در این طبق‌‎بندی بگنجانیم.

با این دسته از بازی ها، می‌توانیم اهدافی را در راستای آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی دنبال کنیم که نتایجی مانند سلامت، قدرت و شادی را در پی‌خواهد داشت.

بازی‌های تقلیدی

غریزه در هر موجود زنده‌ای جزئی جدا نشدنی و تا حدی غالب بر اوست. مولفه‌ای که عامل اصلی بقای انسان بر روی زمین است

و بی‌شک دلیل بسیاری از موهبت های دیگری که به تکامل ما کمک کرده و روند زندگی را برایمان سهل می‌کنند.

تقلید یکی از ویژگی‌های غریزی انسان است که که به لطف آن کودک حرکت کردن، راه رفتن، غذا خوردن، حرف زدن و … را از مادر، پدر و سایر اطرافیان خود می‌آموزد و از آنها استفاده می‌کند.

روند تقلید همواره، بطور کم و زیاد، همراه انسان است.

تا جایی که کودک پس از طی مراحل اولیه، به تقلید برخی مهارت ها و مشاغل می‌پردازد.

به عنوان مثال می‌توان از خاله بازی دختران (شامل مهارت‌های فرزندپروری، خانه‌داری، آشپزی و …) و برای پسران هم می‌توان از بازی‌هایی که در آن از مشاغل مختلف (مانند پزشکی، مهندسی، خلبانی و …) تقلید می‌کنند، یاد نمود.

این گونه از بازی‌ها، همسو با آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی، تکیه بر تقویت مهارت‌هایی دارند که لازمه‌ی زندگی هر فرد است.

بازی‌های نمایشی

نگاه کودکان و الگوگیری آنها از خانواده و اطرافیان‌شان به تقلید محدود نمی‌شود و می‌توانیم نمایش را به عنوان مرحله‌ای بالاتر از تقلید بدانیم.

مثلا زمانی که یک دختر لباس‌های مادر خود را بر تن می‌کند و کفش‌های او را می‌پوشد، یا هنگامی که پسری در تلاش است همانند پدر نشست

و برخواست کند و راه برود؛ ما شاهد نمایشی از جانب کودکان هستیم.

توجه: به طور جد باید در نظر داشت که هر دو حوزه‌ی تقلید و نمایش، رفتار خانواده و اطرافیان همانند یک تیغه‌ی دو لبه، هم می‌توانند موجبات رشد کودکان را فراهم کند

و هم می‌تواند اثراتی مخرب و اساسی بر کودک شما بگذارد و این کاملا وابسته به رفتار شماست، چرا که می‌دانیم “کودکان الگوی تمام نمای والدین خود هستند.”

بازی‌های نمایشی به دنبال دستیابی به چیزی بیشتر از مهارت‌های ضروری زندگی هستند؛ آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی‌های نمایشی کمک می‌کند تا کودک خود درونش را بروز دهد و افکار و احساساتش را ابراز کند.

بازی‌های تخیلی

تخیل به بخش ویژه‌ای از فعالیت های مغز که بدون استفاده از داده‌های حسی است، انجام می‌شود یا به عبارتی بهتر به روابط و شرایطی تازه‌ای را ایجاد می‌کند که آنها را قبلا تجربه نکرده است، اطلاق می‌شود و تاثیر به سزایی در حال و آینده‌ی زندگی هر فرد دارد.

متخصصین در حوزه‌های روانشناسی بر این باورند که آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی، آن هم بازی‌هایی با سبک تخیلی، خالق آینده‌ی آنها، بویژه در دنیای کسب و کار، است.

بازی‌های نمادین

در دو دسته‌ی بازی‌های تقلیدی و نمایشی، کودکان با استفاده از ابزار و وسایل اطرافشان به بروز تمایلات درونی و بیرونی خود می‌پردازند؛

اما بازی‌های نمادین زمانی وارد صحنه می‌شوند که کودک، به هر دلیل ممکن، به وسیله‌ی مورد نظر خود دسترسی ندارد

و می‌خواهد با استفاده از خلاقیت و تخیل خود، جای آن را با وسیله‌ی دیگری پر کند. گاهی که شاهد هستیم

کودکان با استفاده از وسایل منزل برای خود خانه، ماشین و یا هر چیز دیگری را بطور فرضی خلق می‌کنند، در واقع ظهوری از بازی‌های نمادین است.

متخصصین امر از بررسی بازی‌های نمادین کودکان، بیشتر به دنبال درک احساسات و تمایلات درونی آنها هستند و این دسته از بازی‌ها قابلیت استفاده چندانی به منظور آموزش و یاگیری مبتنی بر بازی ندارند.

سخن پایانی

در پایان این مطلب می‌خواهیم تا با یادآوری و جمع‌بندی هرآنچه که در بالا گفته شد؛ خلاصه‌ای از این مقاله آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی را به شما ارائه دهیم.

تمام انسان‌ها و بویژه کودکان نیازمند بازی هستند؛ این نیاز تنها به قصد تفریح و سرگرمی آنها نبوده و یکی از تاثیر‌گزارترین ارکان در آموزش نیز به شمار می‌رود. تا جایی که ما، بارها و بارها، در این مقاله به مزیت‌های آموزش و یادگیری مبتنی بر بازی اشاره کردیم.

اکنون نیز قصد داریم تا به صورت مختصر و مفید به فواید این موضوع بپردازیم:

ایجاد انگیزه

امکان مشارکت و کار‌ گروهی

کودک محور بودن

پرورش توانایی‌هایی مانند تفکر‌ نقاد و تصمیم‌گیری

و …