به دلیل وجود تهدیدات بسیار زیاد در فضای اینترنت برای کودکان، همچون سرقت هویت، فروش و جمع آوری اطلاعات و همچنین نامناسب بودن محتوای وب، شاهد افزایش روز افزون نگرانی های والدین در این زمینه هستیم.

معمولاً کودکان کمتر از ۲ سال، جهت مشاهده ویدیو و دسترسی به برنامه های گوناگون از دستگاه‌های الکترونیکی استفاده می کنند. همانگونه که این روند روز به روز در حال گسترش است، به همان نسبت نیز احتمال سرقت و فروش اطلاعات شخصی کودکان به شخص ثالث و همچنین دسترسی کودکان به محتوای نامناسب فضای مجازی افزایش خواهد یافت.

حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی یکی از مسائلی است که به دغدغه کنونی کارشناسان حوزه سلامت کودک تبدیل شده است.

نحوه محافظت از قانون حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی به چه صورت است؟ و چگونه می‌توان اطلاعات خصوصی فرزندان خود را در حین وب گردی در امان نگه داشت؟ قصد داریم در این مقاله به سؤالات شما در این زمینه پاسخ داده و به ارائه نکاتی در رابطه با چگونگی محافظت از حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی بپردازیم.

حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی به چه معناست؟

حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی یا حریم خصوصی دیجیتال بدین معناست که اطلاعات و داده‌های شخصی و مالی افراد و هرآنچه در اینترنت می‌بینند و جست‌ و جو می‌کنند، خصوصی باقی مانده و هیچ‌کس بدون اجازه حق دسترسی به آنها را نداشته باشد.

آشنایی با قانون حفاظت از حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی

قانون حفاظت از حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی (COPPA)  بر اساس کمیسیون تجارت فدرال  (FTC)، اپراتور وب سایت ها یا خدمات آنلاین ارائه شده به کودکان زیر ۱۳ سال را وادار به، الزامات خاصی می کند.

اجرای قانون COPPA، بر وب‌سایت‌های تجاری، خدمات آنلاین و برنامه‌های تلفن همراهی که به جمع آوری، فروش و افشای اطلاعات خصوصی کودکان می پردازند، صورت می گیرد. تمامی سایت ها، سرویس ها یا برنامه‌ هایی از جمله سایت ها یا برنامه های عمومی که جهت استفاده کودکان طراحی شده اند، ملزم به پیروی از این قانون هستند.

دلایل اهمیت محافظت از حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی

طبق آخرین گزارش شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، حمایت از حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی به‌ معنای اقدام در راستای منافع آنها و جدی‌گرفتن نظرات آنها درباره این مسئله است. حمایت از حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به ۳ دلیل اهمیت دارد که در ادامه، هر یک را توضیح خواهیم داد.

۱. کودکان عصر دیجیتال باید از سواد دیجیتال برخوردار باشند

کودکان امروزی، اولین نسلی هستند که در عصر دیجیتال متولد شده‌اند، بنابراین باید به گونه ای پرورش یابند که به مسائل مهم فضای مجازی و سواد رسانه‌ای آگاهی داشته باشند. در فضای مجازی هم مثل دنیای واقعی برای کودکان خطراتی وجود دارد که نباید از آنها غافل شد. و از آنجایی که ممکن است کودکان اوقات فراغت خود را نیز در فضای مجازی سپری کنند اهمیت این موضوع دو چندان میگردد.

طبق گزارشی که شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژانویه ۲۰۲۱ منتشر نمود، استفاده کودکان از شبکه‌های اجتماعی در سنین ۹ تا ۱۲ سال ۲ برابر شده و در این سنین حدود  ۴۰ درصد از کودکان، در چند شبکه اجتماعی عضو هستند. طبق این آمار، تماس‌های آنلاین نوجوانان در دوران دبیرستان به صورت میانگین ۲ برابر می‌شود.

بر اساس این گزارش، روزبه‌روز شاهد افزایش تعداد کودکانی هستیم که هویت دیجیتالی شان قبل از تولد ساخته می‌شود. امروزه بسیاری از والدین تمایل دارند تصاویر سونوگرافی فرزندانشان پیش از تولد را هم در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی نشر دهند. حدود ۸۰ درصد از کودکانی که در کشورهای پیشرفته زندگی می‌کنند تا پیش از ۲سالگی ردپای دیجیتالی دارند.

۲. افزایش حضور کودکان در فضای مجازی با شیوع کرونا

طبق گزارش شورای حقوق بشر سازمان ملل، همه‌گیری و شیوع سراسری کرونا باعث شده است تا کودکان بیش از پیش در شبکه‌های اجتماعی حضور و فعالیت پیدا کنند. به عنوان مثال فعالیت روزانه حساب‌های کاربری کودکان در فیس‌بوک از ماه مارس تا سپتامبر سال ۲۰۲۰، ۳۵۰ درصد افزایش یافته است.

تعطیلی مدارس در این دوره سبب شده است تا حدود ۹۰ درصد دانش‌آموزان سرتاسر جهان به یادگیری آنلاین روی آورند. دانلود برنامه‌های آموزشی در اواخر سال ۲۰۱۹، حدود ۹۰درصد افزایش یافته است.

۳. کودکان در فضای آنلاین آسیب‌پذیرتر خواهند بود

یکی از مهم‌ترین مسائل مربوط به کودکان، ذخیره‌سازی و دیجیتالی‌ نمودن داده‌های آموزشی‌شان است. مهم‌ترین داده‌های آموزشی کودکان عبارت‌اند از:

• ویژگی‌های فکری؛
• مسیر یادگیری؛
• امتیازها و نمرات؛
• زمان‌های پاسخگویی به سؤالات و امتحانات؛
• صفحات اینترنتی و ویدئوهای آموزشی که کودکان مشاهده نموده اند .

علی رغم اینکه فضای آنلاین فواید بی‌شماری برای کودکان دارد، خطراتی همچون قلدری سایبری یا جمع‌ آوری اطلاعات شخصی کودکان نیز را باید در نظر گرفت. علاوه بر این، ممکن است شرکت‌های تبلیغاتی از کودکان به‌عنوان مخاطبانی که نمی‌توانند تبلیغات و محتوا را از هم تشخیص بدهند سوءاستفاده نمایند.

آسیب‌های فضای مجازی فقط به دوران کودکی آن‌ها محدود نمی‌شود و حتی ممکن است بر سلامت روحی_روانی و جسمی آنها در بزرگ‌ سالی هم تاثیر بگذارد.

چند نکته پیرامون حفاظت از حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی

اگر از افشای اطلاعات خصوصی فرزندان تان در فضای مجازی نگران هستید و دقیقاً نمی دانید که باید چه کاری در زمینه افزایش امنیت اینترنت انجام دهید پس با ما همراه باشید، چراکه در ادامه به ارائه نکاتی در مورد حفظ حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی خواهیم پرداخت:

• ایجاد حساب کاربری جدید فرزندان خود را شخصاً بر عهده بگیرید.

به هنگام دسترسی فرزندتان به برنامه، وب سایت یا سرویس آنلاین جدید، خودتان شخصاً اقدام به ثبت نام وی نمایید. شاید ثبت نام برای یک سرویس جدید، در وهله اول کار آسانی برای کودکان به نظر آید، ولی آنها اطلاعات کاملی درمورد آنچه که ثبت نام می کنند، ندارند.

از این رو، مراحل ثبت نام اولیه می تواند از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد. همچنین دقت لازم در مطالعه سیاست حفظ حریم خصوصی و شرایط استفاده از آن به خرج دهید. چرا که این کار می تواند آگاهی لازم در مورد روش استفاده از اطلاعات زمان ثبت نام را به شما بدهد.

در صورت نیاز به اطلاعات بیشتری در مورد مناسب بودن برنامه، سایت یا سرویس مورد نظر فرزندتان، همواره قادر به دریافت مشاوره  از Common Sense Media یا رسانه آموزش و حمایت از خانواده ها به منظور ترویج تکنولوژی و رسانه های ایمن برای کودکان، جهت جست و جوی سریع در برنامه یا سرویس هستید. Common Sense Media  به بیان رتبه بندی ها، نظرات و هر آنچه را که سایر والدین در رابطه با یک برنامه یا وب سایت خاص بازگو می کنند، خواهد پرداخت.

• هرگز از اطلاعات شخصی در نام کاربری یا رمز عبور استفاده نکنید.

زمانی که قصد دارید یک حساب کاربری جدید برای فرزند خود ایجاد کنید، نهایت دقت را جهت انتخاب نام کاربری و رمز عبور آن داشته باشید. همچنین از به کار گیری نام و نام خانوادگی واقعی فرزندتان در  ساخت نام کاربری خودداری فرمایید. چرا که این امر سبب جلب توجه افراد غریبه و ایجاد خطر جدی در سرقت هویت فرزندتان خواهد شد. علاوه بر آن، تا جایی که ممکن است، از ارائه جزئیاتی از جمله آدرس، سن یا اطلاعات تماس پرهیز کنید. به بیان دیگر، هر چه میزان این اطلاعات کمتر باشد، احتمال افشای اطلاعات کمتر خواهد بود. همچنین، نام کاربری که در این زمینه در نظر می گیرید بهتر است توهین آمیز نبوده و کمتر جلب توجه نماید.

به یاد داشته باشید از اسم واقعی، آدرس یا شماره تماس فرزندتان به عنوان رمز عبور استفاده نکنید. چرا که این امر، از اطلاعات خصوصی فرزندتان در مقابل هک شدن سرویس نگهدارنده حساب محافظت خواهد نمود. اقدام به ساخت رمز عبوری منحصر به فرد که به سادگی بتوان آن را به خاطر سپرد، نمایید و در ایجاد رمز عبور سعی کنید از قوانین رمز عبور قوی یعنی استفاده از حروف بزرگ، اعداد، مجموعه ای از ۸ حرف یا بیشتر و نمادها بهره بگیرید. این مورد را می توان یکی دیگر از نکات مهم جهت محافظت از حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی دانست.

• به طور سختگیرانه از تنظیمات حریم خصوصی استفاده کنید

پس از پایان مراحل راه اندازی، همواره به بررسی حریم خصوصی یا تنظیمات آن بپردازید. از این بخش می توانید به ویژگی های برنامه یا سایت دسترسی پیدا کرده و قابلیت هایی را که قصد دارید فرزندتان از آنها استفاده نماید را تعیین نمایید. امکان غیر فعال کردن تنظیماتی همچون اشتراک موقعیت مکانی، چت و پست برنامه در شبکه های اجتماعی از سوی شما وجود دارد. در صورت پیشنهاد برنامه یا وب سایت مورد نظر به افزودن رمز عبور والدین، اقدام به فعال سازی آن نموده و از این راه، از دسترسی کودکان خود جهت ایجاد تغییر در این تنظیمات جلوگیری نمایید.

• فعالیت مرورگر و جستجوی فرزند تان را مدیریت و نظارت کنید.

از آنجایی که مشاهده کلیه مواردی که فرزندتان در هر لحظه امکان دسترسی به آنها را در دستگاه خود دارد، تقریباً غیر ممکن به نظر می رسد، از این رو، مدیریت فعالیت مرورگر و جستجو در فضای مجازی برای کودکان دارای اهمیت زیادی خواهد بود. در ادامه این مقاله به ارائه چندین ابزار که کمک شایانی به شما در حفظ حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی خواهد کرد، خواهیم پرداخت.

Google SafeSearch  یا جستجوی ایمن گوگل، امکان فیلتر سازی نتایج صریح جستجو در گوگل را به والدین می دهد. در صورت ورود به حساب Google فرزند خود، با سرچ کلمه کلیدی SafeSearch می‌توانید به این بخش دسترسی پیدا کنید. حال با کلیک کردن بر روی نماد چرخ دنده (تنظیمات) در سمت راست روبروی نوار جستجو، گزینه “Search Settings” را انتخاب کنید. پس از آن، روی «جستجوی ایمن» کلیک کرده و با رفتن به پایین صفحه بر روی گزینه «ذخیره» کلیک کنید. اکنون می‌توانید از فیلتر شدن نتایج صریح هر جستجویی که توسط فرزندتان در گوگل انجام می‌ شود، اطمینان حاصل نمایید.

از دیگر برنامه های گوگل که راهنمایی های لازم در رابطه با ایجاد حساب و پیوند دادن حساب شما به فرزندتان را ارائه می دهد، Family Link  می باشد.  Family Link، کمک شایانی به والدین در زمینه نظارت بر فعالیت آنلاین فرزندان شان، به هنگام استفاده از فضای مجازی خواهد کرد.

• به فرزند خود رفتار مناسب در فضای اینترنت را بیاموزید

آموزش رفتار مناسب در فضای مجازی به فرزندتان، یکی از بهترین راهکارها جهت ایمن نگه داشتن حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی محسوب می گردد. از فرزندتان بخواهید که در صورت مواجه شدن با یک تبلیغ یا پنجره بازشو در هر زمانی، با شما مشورت نمایند. همچنین بچه ها زمانی که با افراد غریبه در هنگام بازدید از یک سایت مواجه شدند که درخواست ارائه اطلاعات خصوصی را از آنها کرده است، حتماً این مسئله را به شما اطلاع دهند. علاوه بر این، به آنها آموزش دهید که از دانلود یا ایجاد حساب کاربری بدون نظارت شما خودداری کنند. و آنها را از عواقب انجام این کار مطلع سازید.

به فرزند خود گوشزد کنید که از به اشتراک گذاری نام کاربری یا رمز عبور خود با سایر افراد حتی دوستان نزدیکش اجتناب نماید؛ و به او بگویید که نمی تواند از کاری که دوستش در حسابش انجام می دهد، مطمئن شود چرا که هر لحظه قادر به زیر نظر گرفتن وی نخواهد بود. همچنین به وی توضیح دهید که بهتر است همیشه اطلاعات اکانت خود را خصوصی نگه دارد.

هنگام اجازه دادن به بچه ها جهت ارسال پیامک، چت یا پست در رسانه های اجتماعی، حتماً تأکید لازم بر تأثیر ارسال یک عکس یا نظر را داشته باشید. و به وی بگویید که در صورت ارسال یک عکس یا نظر، هرگز امکان حذف ۱۰۰ درصدی آن از اینترنت وجود نخواهد داشت. حتی پس از گذشت مدتی با حذف شدن عکس یا نظر، نمی‌توانید از فوروارد نکردن یا اسکرین شات گرفتن آن توسط فردی، به صورت کامل اطمینان حاصل نمایید.

در صورتی که فرزندتان از نحوه رفتار کردن درست در فضای مجازی مطلع شود، آن وقت دست به انتخاب صحیح برای ایمن نگه داشتن خود در فضای اینترنت خواهد زد. علاوه بر آن، یکی از موضوعات مهم دیگر، نظارت منظم داشتن بر حساب های کاربری و نحوه استفاده کردن از آنها می باشد. در نهایت می توانیم بگوییم که با رفتار و ارتباط آنلاین مناسب، هوشیاری به خرج دادن و همچنین انتخاب تنظیمات مناسب می توان به حفظ حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی پرداخت.

سخن پایانی

در پایان باید گفت که حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی یک مسئله بسیار حائز اهمیت است که نیازمند توجه و آگاهی همه افراد جامعه است. در دنیای پرفراز و نشیب اینترنت، کودکان به عنوان گروه آسیب پذیر، باید مورد حفاظت و توجه والدین، معلمان و سایر افراد قرار گیرند.

امروزه، با پیدایش شبکه‌های اجتماعی ، حضور کودکان در فضای مجازی بسیار روزافزون شده است. این حضور با خود خطرات قابل توجهی نظیر سوء استفاده جنسی، تحقیر و آزار را به همراه دارد. بنابراین، لازم است کودکان را آگاه ساخت و به آن‌ها آموزش داد که چگونه خطرات را شناسایی کنند و با آن‌ها برخورد کنند.

بعلاوه، والدین و نظارت کنندگان باید نقش مهمی در حفاظت از حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی داشته باشند. آن‌ها باید به کودکان خود آموزش دهند که اطلاعات شخصی خود را به هیچ عنوان با افراد ناشناس به اشتراک نگذارند و همچنین باید از تمامی تنظیمات حفاظت از حریم خصوصی استفاده کنند.