۵ راه ساده و موثر افزایش اعتماد به نفس کودک + اهمیت آن

اعتماد به نفس چیست؟

اعتماد به نفس فرآیندی است که طی آن شخص به توانایی‌های و استعداد‌های خود اعتماد و باور پیدا می‌کند. این فرآیند به ظاهر ساده در حوز‌ه‌ها و ویژگی‌های متخلف روحی و شخصیتی هر فرد به صورت مجزا قابل تعریف است. تا جایی که روان‌شناسان از عبارت «اعتماد به نفس» به خودی خود مفهوم چندانی برداشت نمی‌کنند و می‌بایست در کنار آن زمینه‌ی مورد نظر نیز ذکر شود تا معنا یابد.
اعتماد به نفس از چنان تاثیری در رشد و پیشرفت هر فرد برخوردار است که نمی‌توان و نباید آن را دست‌کم گرفت؛ یا حتی به سادگی از کنار اعتماد به نفس عبور کرد. پایه‌گذاری و شکل گیری درست اعتماد به نفس کودکان، می‌تواند ضمانتی برای موفقیت آنان در آینده باشد. از سمتی دیگر وقوع و بروز هر مشکلی درباره‌ی اعتماد به نفس در سنین کودکی، زنگ خطر و هشداری جدی برای آتیه کودکان به شمار می‌آید.  به‌ویژه که به تازگی دریافته‌اند که هنگامی که یک کودک به پنج سالگی می‌رسد، از نظر اعتماد به نفس از چنان تکاملی برخوردار می‌شود که قابل مقایسه با بزرگسالان خواهد بود. این در حالی است که تا کنون گمان بر این بود که کودک تا قبل از ورود به دبستان قادر به درک احساسات مثبت یا منفی نسبت به خود نیست.

اهمیت اعتماد به نفس کودکان در زندگی و توسعه‌ی فردی

تصور و باوری که هر فرد در زندگی، مخصوصا در کودکی از خود دارد به میزان قابل توجهی بیانگر آینده‌ی او در زندگی شخصی و کاری است. همان طور که گفته شد، این تصور و باور در کودکی و به طور دقیق تا پنج سالگی به تکامل می‌رسد و از آن پس شاهد بروز جزئیات آن هستیم. بنابراین اهمیت به پرورش و شکل‌‌دهی درست و به موقع اعتماد به نفس کودکان عاملی آینده‌ساز و مهم در سرنوشت و آینده‌ی آنان به شمار می‌رود.
به عنوان مثال‌هایی از نیاز و لزوم اعتماد به نفس در زندگی روزمره می‌توان اشاره کرد:

• اظهار احساسات درونی
• بیان و ابراز احتیاجات و درخواست‌ها
• مطالبه‌ و احقاق حق پایمال شده
• بروز استعداد‌ها و توانمندی‌ها
• بدست آوردن موقعیت‌ها و زمینه‌هایی برای رشد و شکوفائی

۵ راه افزایش اعتماد به نفس کودکان

افزایش و تقویت اعتماد به نفس کودکان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ زیرا هر تلاشی در سنین کودکی  از تاثیر بیشتر و عمیق‌تر در وجود آنها برخوردار است اثرات آن هم به طبع چندین برابر خواهد بود.

1. محبت و ایجاد اعتماد به نفس کودکان

انسان موجودی محتاج به مهر و محبت است و این ویژگی در وی به صورت فطری نهاده شده، تا جائی که اگر دقیق بنگریم، حتی قبل از تولد و دورانی که طفل در رحم مادر خویش به سر می‌برد نیز این نیاز جلوه می‌کند و اگر هم به درستی پاسخ داده نشود، تاثیرات مخرب آن در آینده‌ای نه چندان دور نمایان خواهد شد. این نیاز را می‌توان به عنوان پیش درآمدی بر تمام فرآیند ایجاد و افزایش اعتماد به نفس کودکان دانست. زیرا مهر و محبت و نیاز به آن همانند پله‌ای زیربنایی است که اگر به سادگی از آن عبور کنیم و یا آنچنان که باید در مستحکم‌سازی آن تلاش لازم را به کار نگیریم، تمامی فعالیت‌های بعدی ما در این راستا، که می‌بایست بر این پله استوار گردند، ارزش خود را از دست داده و بی اثر می‌شوند.
حال با دانستن اهمیت و تاثیر بسیار زیاد محبت در اعتماد به نفس کودکان به بررسی چند نکته‌ی عینی درباره رفتار محبت آمیز و تامین نیاز کودک در این زمینه می‌پردازیم.

• همواره در تلاش باشید در تمام شرایط، هر زمان و هر مکان بیشترین توجه ممکن را به کودک خود اختصاص دهید. میزان توجه شما برای کودک به معنی میزان ارزش و علاقه‌ی شما نسبت به اوست. توجه در تمام حواس شما معنی می‌یابد؛ دیدن، شنیدن، گفتگو با کودک و حتی لمس وی برای کودک برابر است با ابراز محبت و علاقه‌ی شما به فرزندتان. البته افراط و تفریط همیشه دو لبه‌ی یک تیغ بوده و به اندازه‌ی هم می‌توانند مخرب باشند. ما به زیاده‌روی شما را تشویق نمی‌کنیم بلکه برای حفظ اعتدال از یک سو و از سوی دیگر اثبات حقیقی بودن احساس شما، توصیه‌ی ما توجهی نامحسوس، اما همیشگی است.

• در هر شرایطی باید ویژگی‌های مثبت کودک خود را بیابید و استعداد‌هایش را به او یادآوری کنید؛ به عبارتی ساده به کودک خود حس ارزشمندی را القا کنید و به او بفهمانید که او با تمام داشته‌ها و نداشته‌هایش عزیز و ارزشمند است و هرگز نباید به خاطر کمبود یا نقصی که در اختیار او نبوده، خود را مقصر بداند.

• هیچگاه به کودک خود نگویید “دیگر تو را دوست ندارم”. حتی تهدید با استفاده از چنین جملاتی آنقدر اثرات عمیق و مخربی دارد که تا سال‌ها بعد و در هنگام بزرگسالی هم می‌تواند گریبان‌گیر فرد شود. آنچه که باید از جانب شما صورت گیرد کنترل خشم در این شرایط و دور شدن از محیط تنش‌آور و تلاش برای سکوت است. در حقیقت ما می‌خواهیم از حرف‌های نادرستی که به هنگام خشم بر زبان می‌آید، پیشگیری کنیم؛ زیرا کودک نمی‌تواند متوجه سطحی و از سر احساس بودن حرف شما شود، در نتیجه آن را باور می‌کند و این باور که مهم‌ترین افراد زندگیش، یعنی پدر و مادر هم می‌توانند او را دوست نداشته باشند؛ برای کودک گران تمام می‌شود.

2. تشویق و افزایش اعتماد به نفس کودکان

اصولا تشویق یک عنصر معجزه‌گر است که می‌تواند حتی در بد‌ترین شرایط ورق را به نفع شما برگرداند. تلاش برای اینکه به هر عملکرد مثبت کودک، بازخوردی متناسب آن عمل نشان دهید چیزی است که ما آن را به عنوان تشویق میشناسیم و تاثیر به سزایی در افزایش اعتماد به نفس کودکان دارد. این بازخورد‌ها می‌تواند از تشویقی ساده و کلامی باشد تا دادن هدایایی با ارزش مادی‌ای متناسب آن عملکرد. شما حتی می‌توانید با استفاده از تشویق، کودک خود را به سمت انجام یک کار هدایت کنید؛ به این صورت که از قبل با او قول و قراری بگذارید مبنی بر اینکه اگر کاری که شما می‌خواهید را انجام دهد، برای تشویق، به او هدیه‌ای می‌دهید و مواردی از این قبیل. تشویق چند حس مفید را در کودک ایجاد می‌کند که به تقویت اعتماد به نفس کمک بسیاری خواهد بود:

• اطمینان از توجه و محبت
• تائید از جانب والدین
• انگیزه و امید برای کار‌های مثبت آینده
• و …

3. تصمیم گیری و قدرت انتخاب و تقویت اعتماد به نفس کودک

مهارت تصمیم‌گیری و قدرت انتخاب از جمله توانمندی‌های مهمی هستند که هم خود به طور مستقیم در زندگی تاثیر دارند و هم با تاثیر بر دیگر ویژگی‌ها، مانند اعتماد به نفس، بطور غیر مستقیم هم اثر خود را بر زندگی می‌گذارند.
انسان در زندگی با انتخاب‌های مهمی رو به رو می‌شود که به طور زنجیره‌وار به یکدیگر وابسته‌اند. هر تصمیم درست یا غلط درباره‌ی این انتخاب‌ها بر تصمیم‌گیری‌های آینده‌ی ما نیز اثر گذارند. هر موفقیت تا حد زیادی زمینه‌ساز موفقیت بعدی است و هر شکست نیز برای شکست در انتخاب بعد بی اثر نیست. شاید تصمیم درباره‌ی تحصیل یا آینده‌ی شغلی با انتخاب رنگ اتاق  یا انتخاب لباس برای حضور در یک مهمانی قابل قیاس نباشد، اما همین انتخاب‌های ساده و قدرت تصمیم‌گیری درست درباره‌ی آنها، منجر به موفقیت یا عدم موفقیت در آن انتخاب‌های بزرگ و سرنوشت‌ساز می‌گردد. بنابراین از شما به عنوان والد می‌خواهیم که تصمیم‌گیری در رابطه با انتخاب‌های ساده و کم اهمیت‌تر روزانه‌ی کودک خود را به وی واگذار کنید. این عمل احساس بزرگی و ارزشمندی به کودک شما خواهد داد و در نهایت هم منجر به افزایش اعتماد به نفس کودک می‌شود.

4. استقلال و پرورش اعتماد به نفس کودکان

حس استقلال از باور‌های ارزشمندی است که هرگاه درون فرد شکل گیرد، در افزایش اعتماد به نفس کودک بسیار موثر خواهد بود. اینکه کودک حس کند می‌تواند بسیاری از کار‌های روزانه‌ی خود را به تنهایی انجام دهد و از پس رفع نیاز‌هایش برآید، همان باور به داشتن استقلال است که از آن سخن گفتیم. البته پیشنهاد ما دادن استقلال به صورت مرحله‌ای و گام به گام است؛ زیرا در این صورت احتمال خطا و شکست و نهایتا احساس سرخوردگی برای کودک کاهش می‌یابد. به‌طور مثال ابتدا در صرف و غذا و میوه به او استقلال بدهید و بعد پوشیدن لباس و کفش و … . در همه‌ی این مراحل مهم این است که بطور نامحسوس در کنار کودک حضور داشته و همیار وی باشید. (در مثال صرف غذا و میوه، خرید پیش‌بند و ظروف مخصوص کودکان نمونه‌ای از این همکاری است.)

5. آشنایی با دنیا، قوانین و چارچوب ها و رشد اعتماد به نفس کودکان

هر قدر شناخت انسان نسبت به خود و محیط پیرامونش بیشتر باشد، هرچه بیشتر در جریان هنجار‌ها و مقررات قرار گیرد، در همه‌ی زمینه‌ها عملکرد بهتری خواهد داشت و به طبع از درصد خطا و شکست او نیز کاسته خواهد شد. از طرفی دیگر وقتی انسان درمی‌یابد که دنیا با تمام بزرگی‌اش چقدر کوچک است و با قوانینی محدود و ساده اداره می‌شود، اعتماد به نفس بیشتری درون خود احساس می‌کند. به همین سبب است که ما شما را تشویق می‌کنیم تا هر چه در توان دارید بگذارید تا کودکتان بهتر دنیا و باید‌ها و نباید‌های آن را بشناسد. به هر میزان که کودک و شما به عنوان والد در این زمینه موفق عمل کنید، راه برای پیشرفت و توسعه‌ی او هموارتر خواهد شد و لحظه به لحظه شاهد رشد اعتماد به نفس کودک خواهید بود.

در پایان باز هم یادآور می شویم که اعتماد به نفس یک فرآیند است. در زمان و شرایطی ممکن است اعتماد به نفس کودک به چالش کشیده شود؛ و آنچه اهمیت دارد نحوه‌ی برخورد شما با این چالش‌ها و نتیجه است که از آنها می‌گیرید. نتایجی که تاثیر آنها در حال و آینده‌ی زندگی بسیار تاثیرگذار خواهد بود.

برای اطلاع بیشتر در این باره، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی اعتماد به نفس نوجوانان را مطالعه نمایید.