کتابخوانی، از بهترین راه‌ها برای آموختن و تقویت خلاقیت کودک است. این در حالی است که در دنیای اسباب‌بازی‌های رنگارنگ و بازی‌های ویدئویی، پرورش کودک کتابخوان کار دشواری است. با این حال، روش‌های گوناگونی برای پرورش میل کودک به‌ کتاب خواندن وجود دارد. در این مطلب به شما می‌گوییم چطور در ۱۰ گام ساده، کودک کتابخوان پرورش دهید.

۱- از بدو تولد (نوزادی) برای او کتاب بخوانید

کتاب‌خواندن برای نوزاد، علاوه بر اینکه به ایجاد پیوند با او کمک می‌کند، در چگونگی رشد مغز او نیز مؤثر خواهد بود. کتاب‌خواندن برای کودک، شاید به نظر برسد که این تکنیک، سنتی‌ترین راه برای جلب توجه کودکان به کتاب است، اما هیچ‌وقت برای شروع این سنت زود نیست!

بسیاری از پدر و مادرها این سوال برایشان پیش می‌آید “برای اینکه کودک کتابخوان داشته باشیم، چه زمانی باید کتاب‌خواندن را برای او  شروع کنیم؟” پاسخ این است: هرچه زودتر، بهتر! در واقع، مغز نوزاد برای رشد باید کلمه‌های بسیاری را بشنود. این کلمات را هم باید با صدای آدمی بشنود که با او پیوند دارد. بنابراین کتاب‌ خواندن برای نوزاد امری ضروری است.

مهم نیست چه نوع کتابی و از چه دسته ای برای نوزادمان می‌خوانیم. او هنوز توانایی درک و تحلیل محتوای آنچه را می‌شنود، ندارد. با این‌ حال، این تجربه سودمندی برای نوزاد است. این‌گونه، این سنت در ذهن کودک نقش می‌بندد: حس در آغوش گرفته شدن و شنیدن صدای کسی که برایش کتاب می‌خواند. نوزاد تا چندین ماه قادر به نشان دادن هیچ واکنشی نیست اما این چندان مهم نیست. کافی است کتابی برایش بخوانید، حتی کتاب آشپزی. به یاد داشته باشید که مهم‌ترین مزیت این کار، ایجاد پیوندی عمیق بین نوزاد و مادر یا پدر است.

۲- خودتان کتابخوان باشید

همه ما ضرب المثل “آنچه را برای خود نمی‌پسندی برای دیگران نیز نپسند” را حداقل یکبار شنیده‌ایم.

حال اگر می‌خواهید کودک کتابخوان داشته باشید، نخست باید خودتان اهل کتاب خواندن باشید.اگر کتاب نمی‌خوانید نباید توقع داشته باشید کودکتان به کتاب علاقه نشان دهد. با خود مرور کنید “آخرین باری که کتاب خواندید، کی بود؟ هر چند وقت یکبار کتاب می‌خوانید؟ آیا کودکتان شما را در حال کتابخوانی می‌بیند؟ یا در خلوت خودتان و شب‌ها در تخت‌خواب کتاب می‌خوانید؟”

کتاب‌ خواندن در حضور بچه‌ها، به آنها نشان می‌دهد که کتاب فقط برای یادگیری نیست و لذت‌بخش نیزمی‌باشد.

اگر کتاب را به صورت الکترونیکی مطالعه می‌کنید، حتما این موضوع را برای کودکتان روشن کنید. چراکه این‌گونه او متوجه خواهد شد که ما در حال وقت گذرانی‌های بیهوده در شبکه های اجتماعی یا خواندن ایمیل نیستیم. اگر کودکتان آشنایی کاملی با این ابزارها ندارد، خواندن کتاب‌های کاغذی را در برنامهٔ روز‌انه‌تان قرار دهید.حتی برای ایجاد تنوع می‌توانید کتاب های پارچه‌ای نیز تهیه کنید. همین‌که با کتابی در دست‌مان روی مبل بنشینیم، پیام روشنی به فرزندان و کودکانمان می‌دهد.

۳- قفسه‌ای از کتاب های متنوع تهیه کنید

فراهم کردن کتابخانه کوچکی که در قفسه‌های آن کتاب‌های کودکانه‌ی مختلفی وجود داشته باشد، میتواند آغازی برای ماجراهایی شگفت‌انگیز در خانه باشد.

از طرفی دیگر، تنوع در این کتابخانه، سبب تغییر چشمگیری در چشم‌انداز فرزندان خانواده نسبت به زندگی می‌شود. بدین صورت، آن‌ها با خواندن کتاب‌های مختلف تجربیاتی خواهند داشت که ممکن است در زندگی واقعی به این زودی یا به این سادگی به آن‌ها نرسند.

از گنجاندن کتاب‌هایی از نویسنده‌های مختلف، در قفسه کتابخانه کودک خود غافل نشوید.

۴- کتاب را دم‌دست کودک قرار دهید

کتاب ها را در همهٔ اتاق‌ها در دسترس کودکان قرار دهید. اگر کودک به‌سادگی به کتاب دسترسی داشته باشد، به گونه‌ای که در معرض دید او قرار دهید، اشتیاق او برای کتاب خواندن افزایش می‌یابد. قرار دادن کتاب‌های فراوان در گوشه‌وکنار خانه، گامی موثر در شکل‌گیری فرهنگ کتاب و کتابخوانی خواهد بود.

هرچند با این کار ممکن است خانه ظاهری نامرتب و شلوغ به خود بگیرد،اما سخت نگیرید؛ بگذارید کتاب‌ها در گوشه‌وکنار خانه به چشم بیایند و در دسترس باشند. کتاب‌ها را از قفسه کتابخانه خارج کنید. آنها باید در همه‌جای خانه باشند: در اتاق نشیمن، غذاخوری، آشپزخانه و جاهای دیگر.

قد کودکتان را در نظر داشته باشید. کاری کنید کتاب در پیرامون کودک باشد و او به‌راحتی به کتاب دسترسی داشته و همیشه کتاب‌های کودکان را در راستای دید آنها قرار دهید.

۵- با وجود بی‌توجهی کودک، به خواندن ادامه دهید

شاید کتاب‌های کاغذی برای کودکان چندان جذاب و جالب نباشد. گاهی بچه‌ها نمی‌توانند مدت‌ها یک جا بنشینند و از هر شیطنتی استفاده می‌کنند تا موفق به فرار شوند!!! بااین‌حال دست از خواندن نکشید. آنها به‌هرحال کلمات را می‌شنوند، حتی اگر حواس‌شان پرت و مشغول کاری دیگر باشند. این نکته را نیز در نظر داشته باشید که هیچ وقت کودک را تحت فشار قرار ندهید، با این کار کودک کتابخوان نخواهد شد.

۶- کتاب‌ها را چندباره برای کودک تان بخوانید

اینکه کودکمان از ما بخواهد بارها یک کتاب یا بخشی از آن را برایش بخوانیم، طبیعی است. حتی ممکن است بلافاصله پس از اتمام داستان یا کتابی که برایش می خواندید اصرار به بازخوانی قصه گویی دوباره را بکند.

اصرار کودک به خواندن چندبارۀ کتابی، نشانهٔ درجازدن نیست بلکه عموما به‌معنای تقویت توانایی تفکر است. کودکان نوپا علاقه زیادی به خواندن داستان‌های تکراری دارند، زیرا با هر بار تکرار، او به نکته تازه‌ای می‌رسد. این خود به رشد عملکرد مغز کمک می‌کند. شاید این تکرارِ مکررات برای بسیاری از والدین خوشایند نباشد، اما سعی کنید از این کار لذت ببرید. این روشی است برای آگاهی از چیزهایی که کودکتان به آن علاقمند است و چیزهایی که برای او هیچ لذتی ندارد.

وقتی کودک کتابی را آن‌قدر می‌خواند که از بر می‌شود، نه‌تنها چیزهای جدیدی یاد گرفته است، بلکه خاطره خوشی برایش ثبت می‌گردد. بسیاری از ما وقتی از کتاب‌ داستان‌های دوران کودکی‌مان یاد میکنیم، لبخندی خوشایند بر لبمان نقش میبندد.

۷- کتاب‌خواندن را به زمان خاصی محدود نکنید

خواندن کتاب‌ پیش از خواب، لذت‌بخش و سودمند است. خواندن داستان شبانه،نه تنها باعث ارتباط رودرروی کودک با ما و کتاب می‌شود بلکه این کار یک عادت شبانهٔ خوشایند برای کودک خواهد شد. گاهی ممکن است در طول روز نتوانید با کودکتان کتاب بخوانید؛ سعی کنید برنامه ریزی داشته و زمانی را برای کتاب خواندن کودک اختصاص دهید. این بدان معنا نیست که یک ساعت مشخص از روز را مد نظر قرار دهید بلکه منظور این است که حتما روزانه این کار را برای کودک انجام دهید.

همیشه کتابی در کیف بچه همراه خود داشته باشید. هر زمان فرصت کردید و جای مناسبی بود، در مطب پزشک یا صف اتوبوس، به‌جای اینکه کودکتان را با تلفن هوشمند‌تان سرگرم کنید یا از تلفن هوشمند برای کاهش بازیگوشی او استفاده کنید، برایش کتاب بخوانید.

اگر می‌توانید، شب‌ها پیش از خواب برای کودکتان کتاب بخوانید؛ اما به وضعیت ذهنی او دقت کنید. بسیاری از بچه‌ها دل خوشی از خوابیدن ندارند. بنابراین کاری نکنید که کتاب‌خواندن یادآور چیزها و زمان‌های ناخوشایند برای او باشد. زمان و روش مناسب را پیدا و به گونه‌ای عمل کنید که کتاب ‌خواندن بدون اضطراب و تا جای ممکن، جذاب و خوشایند باشد.

۸- شاید کتاب غیرداستانی مناسب‌تر باشد

اگر متوجه شدید کودکتان به‌ خواندن کتاب و کتابخوانی اشتیاقی ندارد، ابتدا اطمینان حاصل کنید او دچار اختلال یادگیری یا مشکلات دیگری نباشد. وقتی مطمئن شدید، کتاب‌های دیگر با موضوعات متفاوت‌تری را امتحان کنید. وقتی بچه‌ها از کتاب ‌خواندن لذت نمی‌برند، اغلب به دلیل موضوعی است که دوست ندارند.

برخی از بچه‌ها تمایلی به خواندن و شنیدن کتاب داستان ندارند؛ اما ممکن است عاشق کتاب‌های ورزشی و نقشه‌ها باشند. این دسته از کودکان به اطلاعات واقعی بیشتر از موضوعات غیرواقعی و تخیلی علاقه‌مند هستند. کتاب‌های غیرداستانی‌ که مناسب کودکان باشند، بسیارند. جالب است بدانید که همه بچه‌ها کتاب‌هایی با موضوع رکوردهای جهانی را دوست دارند.

۹- کتاب‌های مصور را امتحان کنید

در عصر تکنولوژی، کتاب‌های مصور به جایگاه بسیار خوبی ارتقا پیدا کرده است. در گذشته باور غلطی درباره این کتاب‌ها وجود داشت. پژوهش‌ها بر پایه تصاویر ام‌.آر.آی نشان داده‌اند که واکنش مغز هنگام خواندن تصاویر در کتاب‌های مصور، همچون خواندن متن است. هنگامی که کودک کتابی مصور را به همراه کلمات مطالعه می‌کند، باعث فعال شدن هر دو سمت مغز او می‌‌شود. این کار برای رشد توانایی‌های مغز بسیار مفید است.

ترس، یکی از دلایل بی‌میلی کودکان به خواندن می‌باشد. این کودکان بیشتر خواننده تصویر هستند و متن آنها را می‌ترساند. امروزه روشن شده است که نگاه‌ کردن به تصویر مفید است. درعین‌حال، در فرهنگ دیجیتال امروز که متن و تصویر با هم پیوند خورده‌اند، رمان‌های تصویری درگاه مناسبی برای ورود کودک به دنیای کتابخوانی است. پس برای داشتن کودک کتابخوان، کتاب مصور برای او تهیه کنید.

۱۰- برگزاری یک جشن برای کتاب خوانده شده

“برگزاری جشن کتاب” همچون جشن تولد می‌تواند یکی از راه‌های جذاب برای تشویق کودکان به مطالعه و کتابخوانی باشد. فراهم کردن فضایی شاد با حضور دوستان و هم‌سالان که در آن کتاب محوریت دارد، می‌‌تواند به کودک شما در مطالعه بیشتر کمک کند.

این جشن می‌تواند در زمانی برگزار شود که کودک شما در امر مطالعه یک کتاب موفق بوده است. داستانش را به خاطر سپرده و با آن ارتباط خوبی برقرار کرده است. این کار کمک می‌کند تا از کتابخوانی به عنوان یک موضوع جذاب و در عین حال مفرح در ذهنش ثبت شود.

شما می‌توانید بعد از اتمام هر چند کتاب یک جشن مختصر به عنوان تشویق برای او برگزار کنید .

در  مجموع کتاب ها باید سرگرم‌کننده و جذاب باشند. کتاب های مقوایی یا پارچه‌ای، کتاب های مصور با جزئیات و طراحی خوب، کتاب های حیوانات و کتاب های تعاملی از جمله کتاب های مناسب برای رده سنی نوزادی تا پیش از دبستان است.

این توصیه‌ها از کتاب «تربیت کودک کتابخوان» اثر ماریا روسو گردآوری شده‌  است.

کتاب دوستی وفادار و معلمی همراه برای انسان خواهد بود. انس ‌گرفتن با کتاب از سنین کودکی، نقش مهمی در علاقه به کتابخوانی در بزرگ‌سالی ایفا می‌کند.

سخن پایانی

در پایان مقاله کودک کتابخوان ، با بررسی اهمیت خواندن در زندگی کودکان و ارائه راهکارهایی برای تشویق آن‌ها به خواندن، یک نقطه شروع پرانرژی برای رشد و توسعه ذهنی آن‌ها است. با ایجاد فضای مطالعه جذاب و استفاده از روش‌های خلاقانه، می‌توانیم یک کودک کتابخوان داشته باشیم  و در آن‌ها عشق به دنیای کتاب را برانگیزیم.