استعداد یابی فرآیندی است برای شناسایی و کشف و توانایی های بالقوه ای که در هر فرد به شکل ذاتی وجود دارد. استعداد یابی کمک می کند به شکوفایی و بالفعل شدن هرچه بیشتر این استعدادها و تبدیل آنها به مهارت فوق العاده ای که احساس خشنودی و رضایت مندی و کار آمدی را در فرد ایجاد می کند.

روش های استعداد یابی کودکان نوعی سرمایه گذاری بر روی شیوه ی تربیت و آموزش مناسب فرزند است. در طی زمان باعث افزایش توانمندی های فرزند شما در آینده و سرعت گرفتن در مسیر موفقیت می شود. هزینه ای که در ابتدای مسیر کودک برای شناخت ویژگی ها و رفتارهای او و استعداد یابی کودک می کنید، در مقایسه با هزینه هایی که در آینده به دلیل اشتباهات و یا آگاهی نداشتن از ویژگی های شخصیتی و رفتاری کودک انجام می دهید، ناچیز خواهد بود.

پیش‌ بینی عملکرد آینده فرد بر اساس ارزیابی توانایی‌های جسمی، فنی، تاکتیکی و روانی فعلی او، استعداد یابی خوانده می‌ شود. امروزه شناسایی استعداد به‌ عنوان یک مقوله پررنگ و حائز اهمیت، در جوامع بسیاری مورد توجه بوده و تحقیقات نشان داده است که مقوله استعداد یابی فرایندی مداوم و علمی است. استعداد یابی در هر زمینه‌ای که باشد خواه استعداد یابی ورزشی و یا استعداد یابی خوانندگی و یا حتی استعداد یابی برنامه نویسی، اغلب در سه مرحله و در سنین کمتر از ۱۰ تا ۱۲ سال، ۱۳ تا ۱۶ سال و ۱۶ تا ۲۱ سال انجام شده و در قالب برنامه‌های هدایت و توسعه فردی مطرح می‌گردد.

انواع تست های استعداد یابی

تست های زیادی برای تحلیل شخصیت افراد و کمک به فرایند استعداد یابی آن ها طراحی شده است. در ادامه به چند نمونه از معروف ترین انواع تست های استعداد یابی و هوش اشاره می کنیم:

• تست گاردنر
• تست اوکانر

نمونه ای از تست های معروف استعداد یابی هوش

• تست هوش ریون
• تست هوش کتل
• تست کلیفتون

روش های استعداد یابی کودکان براساس روش هوارد گاردنر

سال ها پیش عموم مردم فکر می‌ کردند که می ‌توان با استفاده از آزمون های مختلف سنجش هوش، بهره هوشی افراد را سنجید. اگر در این آزمون‌ها کسی رتبه بالاتری می‌ گرفت به این معنی بود که فرد باهوشی است و فرصت‌های خاصی در زندگی دارد و اگر رتبه ‌اش پایین بود به این معنا بود که فرد، گیرایی کندی دارد و فرصت‌های کمتری در اختیارش قرار می‌گیرد. اما نظریه های جدید روان شناختی اعتقاد دیگری دارند و مطرح می کنند که هوش عمومی که معمولا از طریق تست هوش سنجیده می‌شود، معیار مناسبی برای سنجش قابلیت‌های یک شخص نیست.

تست هوش شاید در پیش‌ بینی موفقیت شما در موضوعات درسی مدرسه مؤثر باشد ولی در اندازه ‌گیری توانایی شما در نوشتن یک سمفونی، برنده شدن در یک رقابت مشاعره، برنامه‌نویسی کامپیوتری، یادگیری یک زبان خارجی یا علاقه مندی شما به ورزش یا موضوعات طبیعی، چندان قدرتمند عمل نمی‌کند. پس بهتراست به جای پرسیدن این سوال که: «شما چقدر باهوش هستید» سوال صحیح تری بپرسیم مبنی براینکه «هوش شما چطور است؟» یا چه نوع هوشی در شما قوی تر است ؟

ما به طور غریزی می‌دانیم که نحوه درس خواندن ما در مدرسه تعیین ‌کننده میزان موفقیت ما در زندگی نیست و هرکدام از ما خیلی از آدم‌های باهوش را می‌شناسیم که در زندگی به جایی نرسیده‌اند و به راحتی نمی‌ توان باور کرد که موفقیت شخصیت ‌هایی مثل موتزارت، هنری فورد، گاندی یا ادیسون صرفا در نتیجه بهره هوشی بالایشان بوده است.

نظریات جدید این ایده را در مورد هوش ارائه می‌دهد که همه ما به شکل‌های متفاوتی باهوش هستیم و موفقیت در نتیجه پالایش و استفاده مکرر از استعدادهایی است که از آنها برخورداریم. همه ما از ترکیب منحصر به فرد هوش های چند گانه ای برخوردارهستیم که از طریق آنها با دنیای اطرافمان ارتباط برقرار کرده و آرزوهایمان را برآورده می‌کنیم.

مرکز استعدادیابی فرزندان برتر، پس از سال ها تحقیق و پژوهش در این زمینه فضای کاملا مناسبی را برای کشف هوش های برتر و استعدادهای خاص کودکان ۳ تا ۶ سال فراهم کرده است .در این دوره آموزشی تخصصی حواس پنج گانه کودک کاملا در گیر آموزش می شود در نتیجه کودک هر آنچه را که می آموزد، از خاطر نمی برد که به این روش، آموزش ماندگار می گویند. کودک در این سیستم آمورشی با مواجه شدن با غرفه ها یا فضاهای مختلف تجربه های گوناگونی را بدست می آورد و عملکردهای متفاوتی را از خود نشان می دهد مجموعه ای از این اطلاعات در مدت یک سال نشان دهنده ویژگی ها واستعدادهای کودک می باشد.

در پایان دوره به کودک گواهینامه ای اعطا می شود که مشخص می کند که هوش های برتر او در چه زمینه ای است، در چه مهارتهایی، در چه رشته های تحصیلی، و در چه مشاغلی به بهترین شکل ممکن می تواند عملکرد داشته باشد. در اصل دور نمایی ازآینده کودک در اختیار شما قرار می گیرد تا او را در مسیر درست قرار داده و از ذات و درونیات حقیقی خودش به طور کامل استفاده کند.

قطعا بزرگترین سرمایه هر شخصی خود اوست. سرمایه گذاری روی استعدادهای هر شخصی می تواند به شناخت بهتر او توسط خودش، خوشحالی بیشتر، چالش های همگون با ذهن و ذایقه او منجر شود که در نهایت این رضایت های فردی می تواند به رضایت های اجتماعی نیز منجر شود.

قطعا زمانی که زندگی نامه افراد بزرگ را می خوانیم به این نتیجه می رسیم که آن ها از کودکی علاقمند به حیطه های خود بوده اند و از کودکی در این زمینه ها فعالیت کرده اند.

هوارد گاردنر می گوید: استعداد ذاتی بوده، در ۳ سالگی و ۳۰ سالگی استعداد در ما یکسان خواهد بود و عدد IQ را کشف کرده و در زمینه استعدادیابی فعالیت های بسیاری انجام داده است.

 نقش والدین در روش های استعداد یابی کودکان

Talent Acquisition چیست؟ داشتن استعداد به تنهایی برای موفقیت کافی نیست. فراهم کردن شرایط و حرکت در مسیر رشد نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. ممکن است یک کودک استعداد و توانمندی زیادی در حوزه یک رشته ورزشی داشته باشد اما در صورت توجه نشدن به آن پیشرفت و موفقیت خوبی را در آن زمینه به دست نیاورد.

والدین نقش اساسی و بسیار مهمی را در استعدادیابی فرزندان خود دارند. یک کودک در صورتی پیشرفت خواهد کرد که والدین توجه کافی را به او و استعدادهایش داشته باشند. بنابراین اگر صاحب فرزند هستید؛ باید خودتان را مسئول روش های استعداد یابی کودکان بدانید و مطالعات زیادی انجام دهید.

انواع روش های استعداد یابی کودکان

۱. کمک به کودک در شناخت علایق او

برای استعداد، شناخت و انگیزش علایق و پشتیبانی از کودک در مسیر، بسیار مهم است. یکی از روش های استعداد یابی کودکان، قراردادن کودک در موقعیت های مختلف و بازی کردن و یادگیری در زمینه های گوناگون مانند هنر، موسیقی، طبیعت، ورزش، ریاضیات، خواندن کتاب ها و علوم است.

۲. کودک را جدی بگیرید و با او صحبت کنید

اگر کودک از شما سوالات مختلفی پرسید، با دقت گوش کنید و با حوصله پاسخ دهید. زمان گذاشتن برای کودک به او احترام گذاشتن را یاد می دهد. همچنین به او می آموزد که به دنبال جواب سوالات خود باشد و از پرسیدن هراسی نداشته باشد.

۳. بازدید از موزه های مختلف و مکان های بازی مخصوص به کودک

دیدن موزه ها و یا بازی های خلاقانه باعث می شود که ذهن کودک بستری آماده برای یادگیری چیزهای جدید باشد.

۴. داستان و قصه گویی؛ انواع روش های استعداد یابی کودکان

داستان گفتن برای کودک و یا اینکه به او اجازه دهید با استفاده از تخیل خود، داستان هایی را تعریف کند، به کودک کمک می کند تا بتواند خلاقیت خود را رشد دهد. البته باید این داستان ها آموزنده باشد و بتواند نقش های درستی را در ذهن کودک بسازد.

۵. پرهیز از برنامه ریزی بسیار شلوغ 

داشتن یک برنامه ی هفتگی بسیار شلوغ هیچ مزیتی به همراه ندارد و تنها باعث ایجاد حس خستگی می شود. مطمئن شوید که کودک زمان هایی برای استراحت و یا پرداختن به علایق خود، خواندن کتاب های مورد علاقه و یا خیال پردازی دارد.

۶. بررسی رفتارهای کودک در هنگام بازی کردن

کودک شما فعالیت های تنها را بیشتر دوست دارد یا فعالیت های گروهی؟ دوست دارد که یک گوشه ساکت بنشیند یا نمی تواند یک جا آرام بند شود؟ کدام وسیله را ترجیح می دهد؟‌ لوازم نقاشی، تبلت یا دوچرخه؟ مشاهدات ابزار و یا فعالیت هایی که کودک شما علاقه ی بیشتری به آن ها نشان می دهد، می تواند ایده ی خوبی از توانایی های کودک به شما بدهد.

۷. انتخاب های واقعی برای کودک قرار دهید.

این قابل درک هست که شما می خواهید کودک شما درکی از موسیقی داشته باشد، به همین دلیل او را در کلاس های یادگیری پیانو ثبت نام می کنید. ولی آیا این دقیقا چیزی است که فرزند شما در آن استعداد دارد؟ آیا مطمئن هستید که او علاقه ی بیشتری به طبل، خوانندگی و یا فلوت ندارد و یا فقط می خواهد از شنیدن موسیقی لذت ببرد؟ باید توجه کنید که کودکان آنچه که خود می خواهند باشند، می شوند نه آنکه شما دوست دارید باشند.

کودک شما باید فعالیت های مختلفی را تجربه کند و با مشاهده ی رفتار او بفهمید که چه چیزی توجه او را جلب می کند و کودک با علاقه به آن فعالیت می پردازد. بهتر است در برنامه ریزی برای کودک محدودیت های کمتری قرار دهید.

 ۸. بها دادن به علایق کودک

در زمان های فراغت کودک به کارهایی که انجام می دهد، دقت کنید. ممکن است کودک علاقه ی بسیار زیادی به یک فعالیت خاص نشان دهد. این مشاهدات معمولا تلنگری برای شناخت وروش های استعداد یابی کودکان خواهد بود.

۹. توجه و اهمیت دادن به احساسات او

اگر فرزند شما زمانیکه از مدرسه به خانه میاد و سریع دفترش را می آورد و شروع به نوشتن داستان می کند، نگران نشوید. ممکن است کودک احساسات خود را از طریق نوشتن یا کشیدن نقاشی بیان کند. برخی از کودکان خود را با درست کردن پازل سرگرم می کنند. اگر کودک شما احساس کند که شما او را محدود یا سانسور می کنید، ممکن است دیگر هیچ وقت احساسات خلاقانه ی خودش را بروز ندهد.

۱۰. خودتان را فراموش کنید.

چه کودک خواسته ی شما از خودش را دوست داشته باشد یا نه، این حس در مورد خواسته ی شما به احساس کودک در مورد شما ارتباطی ندارد. برای استعداد یابی کودک، باید علاقه ها، پیش داوری ها و پیش فرض های خودتان را کنار بگذارید.

اگر کودک شما به فعالیتی علاقه نشان نداد، از خودتان بپرسید که مثلا اگر کودک در کلاس های موسیقی شرکت نکند، چه اتفاقی می افتد؟‌ معمولا جواب شما به این سوالات نشان می دهد که دلیلی برای نگران شدن شما در صورت عدم علاقه ی کودک به فعالیت هایی که شما برایش در نظر گرفته اید، وجود ندارد.

۱۱. عملکرد تحصیلی

اگر کودک شما در درس خاصی بسیار خوب است. برای یادگیری مشکلی ندارد و با علاقه موضوعات را دنبال می کند، نشان دهنده ی بخشی از توانایی های ذاتی کودک است. برای اینکه در این مورد بیشتر بدانید می توانید از معلم های مدرسه ی فرزندتان در این مورد پرس و جو کنید.

۱۲. استعدادها محدود به فعالیت های خاصی نیستند.

استعدادها صرفا در حوزه های خاصی مانند نقاشی یا خوانندگی و موسیقی نیستند. ممکن است کودک شما در ارتباط گرفتن با سایر افراد و صحبت کردن با آن ها توانایی بالایی داشته باشد. اگر کودک در مذاکره کردن با افراد و در دعوا ها می تواند به خوبی موقعیت را مدیریت کند و یا در مورد موضوعات مختلف بیان خوبی دارد، ممکن است بتواند وکیل موفقی در آینده شود.

۱۳. استعداد یابی ژنتیکی مای اسمارت ژن

از آنجا که استعداد تعریف توانایی های فردی است که به درستی پرورش یافته است، پکیج مای اسمارت ژن برای استعداد یابی ژنتیکی کودک، یک پکیج کامل است. با استفاده از تست ژنتیک و خوانش بیش از ۷۰۰۰۰۰ نقطه، ویژگی های شخصیتی و توانایی های فردی براساس ساختار ژنتیکی فرد خوانده می شود. سپس توسط روانشناسان متخصص، تست های بالینی مرتبط برای هر فرد و به نسبت سن فرد انجام می شود.

سخن پایانی

برای روش های استعداد یابی کودکان، یک استعداد تنها زمانی ارزش دنبال کردن دارد که بتوان از آن لذت برد. به عنوان مثال، قهرمان شدن در شطرنج، هیچ امتیازی برای زندگی کودک نخواهد داشت، اگر او مسابقات را به طرز غیرقابل تحملی کسل کننده یا رقابت را به شدت استرس‌ زا ببیند.

منبع:thechildrenstrust.org