امروزه کودکان و نوجوانان توسط تلفن‌های هوشمند، بازی‌ها و سرگرمی‌های ویدئویی، وب سایت‌ها و حتی انواع ربات‌ها احاطه شده‌اند، که می‌توان تمام این‌ها را از فواید برنامه نویسی به شمار آوریم.

آنچه این فناوری‌ها را به حرکت در می‌آورد، نرم‌افزار یا برنامه‌های رایانه‌ای هستند که با برنامه نویسی ایجاد می‌شوند. کودکان و نوجوانان باید بدانند آنچه که در هنگام استفاده از فناوری رخ می‌دهد جادویی نیست و خود آنها نیز می‌توانند برنامه‌هایی را ایجاد کنند که مفید بوده و کاربردی داشته‌باشد.

اما دانستن آنچه در زیر سطح بیرونی فناوری مدرن اتفاق می‌افتد تنها یکی از فواید برنامه نویسی کودکان است. بسیاری از فواید برنامه نویسی دیگر، مربوط به یادگیری نحوه‌ی تفکر و پرورش مهارت‌هایی است که در آینده به آنها احتیاج دارند. اما ابتدا بیایید نگاه موشکافانه تری به برنامه نویسی بیاندازیم و ببینیم برنامه نویسی چیست.

برنامه نویسی چیست؟

کدنویسی عبارت دیگری برای برنامه ‌نویسی است که پایه و بنیان دنیای دیجیتال را شکل می‌دهد. در دنیایی که تا این حد به تکنولوژی متکی است، دانستن برنامه‌نویسی ضروری است.

کدها دستورالعمل‌ها و فرامین انسان را به زبان قابل درک برای ماشین تبدیل می‌ کنند. داده های ورودی را پردازش می کنند و درنهایت آنچه تحویل می‌دهند خروجی نامیده می‌شود که همان جواب مورد نظر شما است.

آموزش برنامه نویسی به کودکان و نوجوانان امری ضروری است که این روزها مورد توجه بسیاری از افراد در جهان قرار گرفته است.

به صورت کلی، کودکان ۵-۸ ساله در محیط های برنامه نویسی بصری عملکرد بهتری دارند. از ۸ سال به بالا ممکن است بعضی از بچه ها توانایی جستجو در متن یک زبان را بروز دهند.

با ورود نوجوان به سنین ۱۳ سال به بالا، می توان زبانهای برنامه نویسی کاملی را آموزش داد که بستگی به آن نوجوان و زبان برنامه نویسی مورد آموزش دارد. و همچنین تاثیر یادگیری برنامه نویسی افزایش به سزایی دارد

با رشد روز افزون تکنولوژی زندگی ها به سمت الکترونیکی شدن رفته است به همین دلیل موجب افزایش تاثیر یادگیری برنامه نویسی برای کودکان و نوجوانان شده است.

فرزندان ما  در دنیای امروز به انواع و اقسام اطلاعات دسترسی دارند. نمی توان جلوی این امر را گرفت ولی می شود به اندازه ی زیادی این مورد  را کنترل کرد.

سرعت یادگیری زیاد در سنین پایین یکی از ویژگی های دوران کودکی و نوجوانی است.  از این نظر آموزش مهارت های کلیدی به کودکان در این سنین اهمیت ویژه ای دارد. در این بین آموزش برنامه نویسی به کودکان و نوجوانان، به عنوان یکی از با اهمیت ترین مهارت‌های کلیدی قرن ۲۱، توجه کشورهای پیشرفته‌ی جهان را به خود جلب کرده است.

امروزه کودکان و نوجوانان توسط تلفن‌های هوشمند، بازی‌های و سرگرمی‌های ویدئویی، وب سایت‌ها و حتی انواع ربات‌ها احاطه شده‌اند، که می‌توان تمام  این موارد را از فواید تاثیر برنامه‌نویسی به شمار آوریم.

مساله ای که وجود دارد این است که آموزش برنامه نویسی به کودکان تنها معطوف به آموزش یک مهارت ویژه برای زندگی در عصر فناوری‌های دیجیتال نیست، بلکه از نظر روانشناسی و علوم شناختی مزیت های زیادی دارد

در حقیقت کارشناسان اعتقاد دارند که در دنیای معاصر، به ۳ دلیل اصلی، برنامه نویسی باید به کودکان  و نوجوانان نیز آموزش داده شود.

1. مزیت‌های روانشناسی این آموزش‌ها برای کودکان، مانند توانایی حل مسئله، رشد خلاقیت و استعدادها، تقویت قدرت استدلال و اعتماد به نفس کودکان
2. کسب یکی از مهم‌ترین مهارت‌های کلیدی قرن اخیر توسط کودکان که به وسیله‌ی آن می‌توانند در محیط و سبک زندگی خود و دیگران تغییر ایجاد کنند.
3. بچه‌ها از طریق برنامه نویسی می‌توانند برای خود، خانواده و حتی جامعه‌ی خود تولید ارزش و ثروت کنند.

کلید محرک این فناوری، نرم‌افزار یا برنامه‌های رایانه‌ای هستند که با برنامه ‌نویسی پدیدار می‌شوند. کودکان و نوجوانان باید بدانند آنچه که در هنگام استفاده از فناوری اتفاق می افتد جادویی و شگفت انگیز نیست و خود آنها نیز توانایی ایجاد برنامه‌هایی که مفید و کاربردی بوده را دارند.

اما دانستن آنچه در زیر سطح بیرونی فناوری مدرن رخ می دهد تنها یکی از فواید برنامه‌نویسی کودکان است. بسیاری از فواید دیگر، مربوط به یادگیری نحوه‌ی تفکر و پرورش مهارت‌هایی است که در آینده به آنها احتیاج دارند.اکنون به بررسی فواید برنامه‌نویسی کودکان و نوجوانان خواهیم پرداخت.

تاثیر یادگیری برنامه نویسی

۱- مهارت حل مسئله

هنگامی که یک کودک یا نوجوان شروع به نوشتن برنامه‌ای می‌کند، در مرحله‌ی نخست می‌آموزد روش های متفاوتی برای حل یک مسئله وجود دارد و باید به دنبال یافتن بهترین روش حل باشد. مهارت حل مسئله یکی ازاجزای مهم‌ فواید برنامه نویسی برای کودکان و نوجوانان است. (این مورد از مهم‌ترین فواید برنامه نویسی کودکان می‌باشد)

۲- افزایش خلاقیت کودکان

برنامه ‌نویسی یکی از راه‌های افزایش خلاقیت است. نوجوانان برای حل مسائل از روش‌های گوناگون استفاده می‌کنند که بیانگر افزایش خلاقیت آنها است. این تلاش و تفحص برای پیدا کردن بهترین راه حل، خلاقیت او را شکوفا می‌سازد.

۳- پرورش اعتماد به نفس

هنگامی که کودک یا نوجوان موفق به نوشتن برنامه‌ای هر چند ساده و پیش پا افتاده می‌شوند، چنانچه برنامه به درستی کار کند، او به خود می‌بالد و افتخار می‌کند و در نهایت منجر به افزایش اعتماد به نفس کودک یا نوجوان می شود.آن زمان برای حل مسایل پیچیده‌تر آماده می‌گردد. تقویت اعتماد به نفس را نیز می‌توان یکی از مهم‌ترین فواید برنامه‌ نویسی برای کودکان و نوجوانان بیان کرد.

۴- آشنایی با کامپیوتر

از با ارزش‌ترین فواید برنامه نویسی برای کودکان و نوجوانان آشنایی با کامپیوتر است. نوجوان به دلیل کار با کامپیوتر و برخورد با مسائل فنی آن، به مرور می‌آموزد چگونه مشکلات کامپیوتر خود را برطرف کند. گذشت زمان موجب افزایش دانش کامپیوتری او می‌شود.

۵- تقویت منطق ریاضی

مزایا و فواید برنامه‌ نویسی به شغل آینده یا جذابیت‌های کدنویسی محدود نمی‌شود؛ بلکه موجب افزایش مهارت‌های‌ علمی از جمله ریاضی خواهد شد. نوجوانان برای حل بعضی از مسائل پیش رو باید از ریاضیات استفاده کنند و همان منطق ریاضی را تبدیل به کد نمایند.

۶- تحلیل مسائل

نوجوان در شروع برنامه‌ نویسی باید به تحلیل روش‌های حل مسئله بپردازند. با مطالعه و تحقیق پیرامون مسائل باید مشکلات را پیش‌بینی کند. سپس بهترین راه حل را انتخاب کند. با گذر زمان قدرت تحلیل او افزایش می‌یابد.با این همه فواید برنامه‌ نویسی برای کودکان و جوانان، قدرت تحلیل مسائل نه تنها در برنامه‌ نویسی بلکه در زندگی روزمره هم بسیار کاربردی است.

۷- مزیت‌های رقابتی

فرزند شما مهارتی را به دست می آورد که بسیاری از هم سن و سالان او از این مهارت بی بهره هستند. در آینده به او مزیت رقابتی ویژه‌ای در مدرسه دانشگاه، محل کار و یا حتی خدمت سربازی می‌دهد.

۸- اثرات مثبت در بلند مدت

تاثیر یادگیری برنامه‌ نویسی منحصر به زمان حال نیست. علاوه بر عادات خوبی که در فرزندانمان ایجاد می‌کند، در آینده نیز از نظر شغلی، شخصیتی و حتی اجتماعی به آن ها کمک های فراوانی می کند.

۹- کسب درآمد با برنامه‌نویسی

در عصر امروز همه چیز به سمت الکترونیکی شدن می‌رود. این امر موجب افزایش فرصت های شغلی زیادی برای برنامه نویسان شده است. نوجوانانی که به آموزش برنامه نویسی می‌پردازند، از همان سنین نوجوانی می‌توانند فرصت های شغلی فراوانی را برای خود دست و پا کنند. داشتن تجربه در میزان کسب درآمد برنامه‌نویسان تاثیر بسزایی دارد.

۱۰- قدرت تصمیم گیری

وقتی کودک برای حل مسئله بایستی  از بین چند روش حل مسئله یکی را برگزیند به مرور قدرت تصمیم گیری او افزایش خواهد یافت.

۱۱- مقاومت و صبر

زمانی که کودک با یک چالش بزرگ روبرو می شود با صبر و حوصله به دنبال کوچک کردن چالش بزرگ به بخش‌های کوچک‌تر می‌رود و به مرور مسئله را حل می‌کند.

۱۲- دوری از بی سوادی

از دیدگاه مایکل رسنیک دانشمند دانشگاه ام آی تی، کودکانی که از مقدمات برنامه نویسی اطلاعی ندارند بی سوادند.

۱۳- پشتکار

پشتکار یکی از متمایزترین فایده های برنامه‌نویسی است چراکه گاهی برای حل یک مسئله کوچک بایستی روزها و ساعت های زیادی زمان صرف کرد.

۱۴- تقویت زبان انگلیسی

کودک شما بایستی با زبان انگلیسی کد نویسی و به حل مسائل بپزدازد و یا برای حل مشکلش به زبان انگلیسی در گوگل سرچ کند، که این امر سبب می شود خود به خود زبان انگلیسی او تقویت شود.

۱۵- آشنایی هدفمند با کامپیوتر

برای دوری کودک از یادگیری کامپیوتر صرفا برای بازی و وقت گذرانی، میتوان یادگیری برنامه نویسی را جایگزین نمود تا علاوه بر آن کامپیوتر توسط کودک به شکل هدفمند یادگرفته شود.

۱۶- لذت بخش بودن برنامه نویسی

اجرا شدن ساده ترین کد نویسی هایی که توسط کودک انجام داده شده است لذت بسیار زیادی را برای او رقم خواهد زد.

۱۷- انعطاف پذیری

زمانی که کودک برای  حل مسئله روش های مختلفی را بررسی کند و آسان ترین راه را انتخاب نکند به انعطاف پذیری دست پیدا کرده است.

۱۸- به روز بودن و داشتن درک عمیق از دنیای تکنولوژی

کودک برنامه نویس شما تبدیل به فردی خواهد شد که فقط مصرف کننده برنامه های مختلف که روزانه همه با آن کار می کنیم، نخواهد بود بلکه از نحوه کار و تعاملات آنها با هم و همچنین ایرادات آنها نیز مطلع می شود.

۱۹- جایگاه اجتماعی

کودکی که بتواند با برنامه نویسی برنامه های زیادی خلق کند و مسئله های متفاوتی حل کند حتما در میان دیگر هم سالانش از جایگاه اجتماعی خوبی برخوردار خواهد بود.

۲۰- فعالیت تیمی

کودک برنامه نویس برای حل چالش های بزرگ نیاز به همفکری و تقسیم وظایف خود با دیگران دارد که سبب می شود کودک شما مهارت کار تیمی را بیاموزد.

۲۱- ارتباط

دارا بودن موقعیت اجتماعی خوب و همچنین مهارت کار تیمی در نهایت موجب تقویت ارتباطات اجتماعی کودک می شود.

۲۲- کارآفرینی

در ادامه مورد ۲۱ وقتی کودک برنامه نویس به ایرادات و خطاهای برنامه های اشاره شده  در موارد بالا پی برد، اکنون با بیان راهکار مناسب، حتی می تواند کارآفرینی کند.

اهمیت آموزش برنامه‌ نویسی به کودکان

در دهه‌های گذشته، گفته می‌شد هر شخصی که به زبان و کامپیوتر آشنا نباشد به نحوی بی‌سواد است اما Mitchel Resnick، دانشمند برتر علوم کامپیوتری دانشگاه MIT و مدیر بخش گروه Lifelong Kindergarter در MIT Media Lab و همچنین خالق زبان برنامه ‌نویسی Scratch که مخصوص کودکان هشت سال به بالا است، اعتقاد دارد که: در قرن بیست و یکم هر کودکی  که اساس برنامه‌ نویسی رو بلد نباشه بی‌سواد حساب می شود!

آقای رسنیک با بیش از سی سال تجربه در این حوزه، بر این عقیده استوار است که برای ایجاد یک فضای یادگیری خلاقانه، باید محیطی آموزشی برای کودکان ایجاد کرد که دربرگیرنده‌ی پروژه‌های عملی، کار گروهی، بازی و سرگرمی باشد تا هرگونه سستی و ضعف از محیط  آموزشی حذف گردیده و کودکان با شور و اشتیاق بالا  به یادگیری مسائل جدید بپردازند.

به بیان دیگر، پیش از هر چیز باید فضایی برای بچه‌ها ایجاد گردد تا بتوانند پروژه‌هایی واقعی ایجاد کنند اما در عین حال این پروژه‌ها باید به گونه‌ای تفویض شوند که با علائق کودک هم خوانی داشته باشند چرا که تجربه نشان داده اگر کودک به چیزی علاقمند باشد، مدت زمان بیشتری را برای سر و کله زدن با آن سپری کرده و حتی اگر به مشکلی هم برخورد کند، به سادگی دست از کار نخواهد کشید!

متدولوژی‌های آموزشی به کار گرفته شده در مورد کودکان حاکی از آن‌اند که بچه‌ها در قالب کارهای گروهی و تیمی، چیزهای جدید را بهتر یاد می‌گیرند و این یادگیری زمانی دوچندان می‌شود که آمیخته با بازی و سرگرمی باشد.

الزام یادگیری برنامه نویسی برای نسل‌های جدید سبب شده تا کشورهای پیشرفته دنیا تمام سعی خود را به کار بندند تا بستری برای رشد، توسعه و خودباوری نسل جدید در زمینه‌ی علوم کامپیوتری به‌خصوص برنامه نویسی فراهم سازند و شاهد این ادعا هم تشکیل سازمان‌هایی غیرانتفاعی همچون code.org و غیره است که جنبشی به سوی آموزش کاملاً رایگان اصول برنامه نویسی به کودکان علاقه‌مند به راه انداخته‌اند.

فواید برنامه نویسی اسکرچ

اما اتفاق خوب و مثبتی که افتاده، این است که با ترجمه و بازبینی یکی از بهترین زبان‌های برنامه نویسی کودکان و نوجوانان به فارسی، شرایط برای برنامه نویسی با زبان مادری برای کودکان و نوجوانان ایرانی نیز به بهترین شکل فراهم شده است

و با این اقدام کودکان ایرانی نیز از ۸ سالگی می‌توانند به راحتی و به زبان فارسی برنامه نویسی کنند.

نام این زبان برنامه نویسی تصویری مخصوص کودکان و نوجوانان اسکرچ است، که کودکان ایرانی می‌توانند در محیط کاملا فارسی شده‌ی آن، با هر وسیله‌ای اعم از رایانه، لپ تاپ و یا حتی تبلت  و موبایل به رایگان برنامه نویسی را شروع کنند.

در این شیوه‌ی برنامه نویسی بچه ها لازم نیست حتی یک خط کدنویسی کنند.

بلکه فقط کافی است تا مفاهیم برنامه نویسی را بیاموزند و به روشی جذاب  فقط با کشیدن کدها و چسباندن آن ها به یکدیگر، ایده‌های خود را بسازند.

بچه‌ها با این برنامه می‌توانند انواع بازی‌ها، انیمیشن‌ها، داستان‌های مصور و برنامه‌های تعاملی را بسازند و حتی ربات‌ها را نیز برنامه نویسی کنند و به صورت هدفمند در استفاده از فناوری زمان خویش را صرف کنند.

هدف از یادگیری برنامه‌ نویسی

مسئله ای که در پایان خوب است به آن التفات کنیم این است که از نظر کارشناسان آموزشی، یادگیری برنامه نویسی در دوران حاضر همانند یادگیری خواندن و نوشتن است. همان‌طور که قرار نیست هر فردی که با یادگیری خواندن و نوشتن و یا یادگیری یک زبان جدید  در آینده یک نویسنده یا شاعر شود، قرار نیست تمامی بچه‌ها با یادگیری برنامه‌نویسی در آینده یک برنامه‌نویس حرفه‌ای شوند.

در حقیقت دریچه‌های بیشتری از دانش را روبه روی افراد باز می‌کند، فارغ از این بحث که بچه‌ها در آینده چه شغلی داشته باشند تمامی افراد با یادگیری برنامه نویسی فرصت‌های بیشتری برای یادگیری خواهند داشت و می‌توانند بیشتر و بهتر یاد بگیرند.

کدنویسی در زندگی دیجیتالی امروز حضوری غیرقابل انکار و کاملاً محسوس دارد. به طوری که، دانستن یک زبان برنامه نویسی به یک مهارت ضروری تبدیل شده است. بسیاری از دروس دانشگاهی به کدنویسی وابسته است. کدنویسی و برنامه نویسی سهم مهمی از بسیاری  مشاغل پردرآمد در جامعه را از آن خود کرده اند.

کد نویسی برای همه بچه‌ها کاربردی نیست و باید آن را با توجه به خلقیات فرزندتان در نظر بگیرید. بهتر است کودک را با برنامه نویسی آشنا کنید. سپس، تصمیم بگیرد که آیا به برنامه نویسی علاقه دارد یا خیر. یا آیا تمایل دارد این مسیر را ادامه دهد یا خیر؟ در ادامه فواید کدنویسی برای کودکان را بررسی خواهیم کرد.

سخن پایانی

• برنامه نویسی به کودک کمک می‌کند تا جهان اطراف و ارتباط بین پدیده‌ها را عمیق تر درک کند
• مهارت حل مسائل را در کودک افزایش می دهد.
• صبر و تلاش کودک را تقویت می‌کند.
• رشته تحصیلی و شغلی پرطرفداری است
• فعالیتی سرگرم کننده و رضایت بخش است.
• و…

تاثیر یادگیری برنامه نویسی زیاد است و اگر فرزند شما علاقه ای از خود در این زمینه نشان می دهد بهتر است از همین الان به فکر باشیدو به او و علاقه اش توجه کنید تا در آینده فرزندتان هم مهارتی داشته باشد و هم با این کار آینده شغلی او را تضمین کنید.