مقایسه آموزش و پرورش در ایران و آموزش کشورهای پیشرفته
آموزش و پرورش از مهم ترین ارکان هر نظام اجتماعی محسوب می‌گردد. با این وجود و عطف به اهمیت آن، همه جوامع بشری در یک سطح از توسعه یافتگی، از فرهنگ یکسانی برخوردار نیستند؛ در گذشته عقیده بسیاری از صاحب نظران بر این بوده که ورود کودکان به دبستان، آغاز یادگیری و رشد آنهاست. اما امروزه مسیر این باور تغییر و توجه ها به سمت دوران پیش از دبستان برای شروع یادگیری و شکوفایی جلب شده است.
ما همیشه یادگرفته ایم و شنیده‌ایم بگوییم بچه است، بزرگ می شود، درست می شود، یادش می رود، خودش یاد می گیرد. اما بچه است و اگر درست نشود، دیگر سخت درست می شود. دومین آجر را که کج گذاشتی، دیوار تا انتها کج خواهد رفت. بنابراین نحوه ی آموزش در دوران کودکی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
متاسفانه شیوه ای که ما در سنین کودکی با آن آموزش داده می شویم، روشی رقابتی است که در تلاش است تا هر فرد را به تنهایی مورد توجه قرار دهد. به بیانی دیگر سعی دارد تا هر فرد بر اساس مهارت ها و توانایی های شخصی خود در رتبه ی اول قرار گرفته و به صورت پیوسته در رقابت با هم نوعان و هم سالان خود باشد.
شیوه‌ای که شخص گرایی یا به تعبیر واضح تر، خودخواهی ستون اصلی آن بوده و مشارکت و کار گروهی در آن کمتر به چشم می آید. بی جهت هم نیست که در فرهنگ ما گلیم خود را از آب کشیدن ضرب المثل شده است! شاید سوال مهم این باشد که راه چاره چیست؟ دیگر ملل دنیا چه مسیری را انتخاب و پیموده اند؟ به عبارتی دیگر نظام آموزشی کشورهای مختلف چه تفاوت ها و تشابهاتی دارد و خروجی هر یک چگونه است؟ بسیاری از فلاسفه ی تعلیم و تربیت همچون ارسطو، افلاطون، کمینوس و روسو بر اهمیت آموزش و پرورش از سال های اولیه ی تولد و حتی دامان مادر تاکید کرده اند.
از آنجا که بین رشد هوشی و تجربه های اولیه ی کودکان ارتباط مستقیمی وجود دارد، هرچه یادگیری از طریق تجربه ی عملی باشد، تاثیر آن بیشتر است. از میان راه های تجربی، بازی های آموزشی از اهمیت ویژه ای برخوردارند. چراکه بازی علاوه بر این که محیطی تعاملی برای آموزش ایجاد می کند، زندگی در دنیای آینده را نیز به شیوه ای مهیج و لذت بخش به کودکان می آموزد. ویژگی های هر بازی و اهمیت آن در رشد همه جانبه ی قوای ذهنی، جسمی، شخصیتی و اجتماعی کودک باعث شده که توجه بسیاری از مسئولین حوزه ی تعلیم و تربیت به نقش اساسی بازی در امر آموزش کودکان معطوف شود.
کودک از طریق بازی، مهارت های مختلفی به دست می آورد و می توان گفت که بازی بهترین روش برای آموزش مفاهیم است. علاوه بر این ها بازی تحمیلی نیست و باید معیارهایی داشته باشد؛ از جمله اینکه مناسب ویژگی ها، نیاز ها و توانایی های کودکان باشد، فعالیت ها و رفتار های موجود در بازی تعبیری منطقی از نظر معنا و مفهوم داشته باشد و به صورتی مطرح گردد که به اعلام برنده و بازنده تاکید زیادی نشود.
نگاهی به آموزش و پرورش در ایران
شاید آموزش و پرورش در ایران قدیم با حلقه ای از شاگردان در مکتب خانه و فلک و یا حتی با نیمکت هایی که جای دو نفر، سه یا چهار نفر روی آن می نشستند و معلمی که یک طرفه، آن چه گفتنی بود را می گفت و دانش آموزان از بر می کردند، یاد آوری شود. اما دلیل این نوع نگرش به آموزش و پرورش چیست؟! تکرار و تقلید و آمریت و نه مشارکت، چه خروجی می تواند داشته باشد؟ در همچنین سیستمی کودکان علی رغم تشویق و ترغیب به خلاقیت و آزاد اندیشی، درگیر شیوه های کهنه و از پیش تعریف شده ای می گردند که قوه ی خلاقیت را در آن ها کور خواهد کرد
نحوه و نوع آموزش در این دوران از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده اما متاسفانه این روش های پیش گرفته شده علاوه بر اینکه قدیمی هستند و جذابیتی ندارند، سطح مشارکت کودکان نیز در آن ها بسیار پایین است. در آموزش مدرن، شناسایی استعداد ها به عنوان اولین مرحله و پرورش این استعداد ها نیز به عنوان مرحله ی دوم مطرح می گردد. یکی از راه های کاربردی و مناسب برای شناخت استعدادهای کودکان بازی با آن ها و یا طراحی بازی های گروهی برای آن ها می‌باشد.
آموزش کشور های پیشرفته (ژاپن)
در این مقاله به بررسی بعضی از تفاوت های آموزش و پرورش در ایران و کشور های توسعه یافته خواهیم پرداخت.
آموزش در مدارس ژاپن
ساعت حضور دانش‌آموزان در مدارس ۴۴ ساعت در هفته است و از ساعت ۸ صبح تا ۴ عصر به صورت پیوسته ادامه دارد. دانش‌آموزان ابتدایی ۲۲ ساعت و متوسطه ۱۶ ساعت را در کلاس درس سپری می‌کنند و بقیه‌ی ساعات با برنامه‌هایی مانند فعالیت‌های گروهی، جشن‌ها و ناهار و استراحت سپری می‌گردد. (دانش‌آموزان مدارس ابتدایی ایران ۲۴ ساعت و در مقاطع راهنمایی و متوسطه ۳۳ یا ۳۶ ساعت به مدرسه می‌روند که تقریباً تمام این ساعات در کلاس سپری می‌شود)
در کشور ژاپن هر سال تحصیلی ۲۴۰ روز است. (سال تحصیلی در ایران کمتر از ۱۸۰ روز است) در مدارس ابتدایی به ایجاد محیطی شاداب، جذاب، دوستانه و با نشاط، بیشتر از آموختن مسائل علمی تاکید شده است. به عقیده معلمان، دانش‌آموزان این مقطع برای یادگیری علم به مدرسه نمی‌آیند بلکه هدف از مدرسه دیدار دوستان است.
در مدارس ابتدایی، بازی، کار دستی، موسیقی و خانه‌داری (آشپزی و خیاطی و نظافت) از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. این گونه برنامه‌ها یک سوم اوقات دانش‌آموزان را به خود اختصاص می‌دهد. دانش‌آموزان مدارس ژاپن از همان کلاس اول ابتدایی در برنامه‌ای تحت عنوان به سوی کار، به یادگیری و انجام حرفه‌هایی مانند زراعت و صنعت مشغول می‌شوند. در مطالعات “تیمز” که درباره‌ی پیشرفت تحصیلی در بیش از ۴۰ کشور جهان و در درس‌های ریاضی و علوم تجربی انجام گرفته است، ژاپن در این ۲ درس و در تمامی مقاطع سنی بین ۳ کشور برتر بوده و ایران به همراه کلمبیا و آفریقای جنوبی در انتهای جدول قرار گرفتند .
آموزش در مدارس هنگ‌کنگ
هنگ‌کنگ، شهری جزیره‌ای در جنوب چین است. منطقه خودمختار هنگ کنگ با حدود هفت میلیون نفر جمعیت، از مهمترین بازارهای مالی و تجاری آسیا و جهان محسوب می‌گردد. مردم در این شهر با میانگین بهره هوشی ۱۰۸ دارای بالاترین میانگین ضریب هوشی در دنیا هستند.
آموزش و پرورش در هنگ‌کنگ
در هنگ‌کنگ، هر کودک بدون عذر موجه بایستی از سن ۶ سالگی در برنامه آموزش ابتدایی شرکت کند. همچنین تکمیل آموزش متوسطه تا پیش از ۱۹ سالگی اجباری است و آموزش در بخش دولتی رایگان است.
· آموزش ابتدایی
کودکان معمولاً از سن ۶ تا ۱۲ سالگی به دبستان می‌روند. شش درس انگلیسی، چینی، ریاضیات، مطالعات عمومی، موسیقی، هنرهای تجسمی و تربیت بدنی در برنامه درسی ایشان قرار دارد. در مدارس با وابستگی‌های دینی، مطالعات مذهبی و انجیل نیز مورد توجه است
· آموزش متوسطه
آموزش و پرورش متوسطه به دو مقطع راهنمایی و دبیرستان تفکیک می‌شود. در دوره راهنمایی، دروس جغرافیا، تاریخ و علوم به مواد درسی ابتدایی اضافه می‌شود. در سال‌های دبیرستان آزادی انتخاب بیشتری در مواد درسی به دانش آموزان داده می‌شود.
· آموزش مکمل
آموزش تجارت در مقطع دبیرستان، برگرفته از روشهای آموزش فنی و حرفه ای است. دانش آموزان در این روش آموزش معمولاً برای کسب تجربه وارد محل کار واقعی می‌شوند. آموزش مکمل هم از سوی مؤسسه آموزش فنی و حرفه ای هنگ کنگ و هم دانشگاه‌های خارجی حمایت می‌گردد.
شورای آموزشهای حرفه ای (VTC سطح کارآموزی را بر اساس استانداردهای خود می‌سنجد.) VTC همچنین سه مرکز مهارت آموزی به معلولان را اداره میکند.
· آموزشهای جایگزین
موسسه های بین‌المللی نیز در هنگ کنگ در هر دو مقطع ابتدایی و متوسطه فعال می‌باشند. دانش آموزان مدارس بین‌المللی، در آزمون‌های عمومی هنگ کنگ شرکت می‌کنند. مدارس بین‌المللی ضمن الگوگیری از نظام آموزشی کشورهای مادر، مانند بریتانیا، ایلات متحده، ژاپن، کانادا و … از نظام آموزش بین‌المللی آی بی تبعیت می‌کنند.
آموزش در مدارس ایتالیا
ایتالیا کشوری در جنوب قاره اروپا واقع گردیده که پایتخت آن شهر رم است. این کشور از شبه‌جزیره ایتالیا و دو جزیره سیسیل و ساردِنی در دریای مدیترانه تشکیل شده است. امروزه ایتالیا کشوری توسعه‌یافته است و جزو گروه هشت محسوب می‌گردد. میانگین بهره هوشی در این کشور ۱۰۲ است.
· آموزش پیش‌دبستانی
کودکستان که اولین شکل آموزش بچه‌ها در ایتالیا است، اختیاری است، اما در جایگاه نخستین سطح تحصیلات قرار دارد. اکنون در مجموع ۹۶ درصد از کودکان رده‌های سنی سه تا پنج سال در این کودکستان‌ها شرکت می‌کنند. در طول این دوره معلمان، باید مهارت‌های کودکان را در مورد خلاقیت، طرز برخوردهای اجتماعی، استقلال و روش یادگیری بهبود بخشند.
برنامه آموزش کودکستان‌ها براساس ارتباط نزدیک میان اهداف آموزشی؛ همانندی، استقلال و رقابت، و ابعاد توسعه و سیستم‌های فرهنگی نمادین پایه‌ریزی شده است.
از جمله مهمترین برنامه‌های آموزشی که در مراکز پیش‌دبستانی ارائه می‌گردد، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- شناخت اعضای بدن و اعضای حرکتی،
- تقویت گفتار و ادای صحیح کلمات،
- شناخت اشیاء، زمان و طبیعت،
- شناخت پیام‌ها، اشکال و وسایل،
- برقراری ارتباط با دیگران.
برای کودکان زیر سه سال نیز خدمات آموزشی ویژه‌ای وجود دارد که تحت مسئولیت وزارت کار است. این برنامه را شهرداری‌ها تحت حمایت مالی خود قرار داده و در میزان بسیار پایینی شرکت‌های خصوصی و غیرانتفاعی آن را حمایت می‌کنند. حدود ۸ درصد جامعه از این برنامه برخوردارند.
مدارس پیش‌دبستانیِ دولتی، از معیارها و الگوهایی پیروی می‌کنند که توسط حکم وزارتی صادر شده است. اهداف این مقاطع عبارت اند از:
تقویت توانایی‌های فرد با توجه به ویژگی‌های بدنی، عقلانی و سایکودینامیک، کمک به افزایش اعتماد به نفس فر ، توسعه توانایی‌های فردی به ویژه توانایی‌های عقلانی، زبانی، حرکتی، ادراکی و احساسی اوست.
فعالیت‌های آموزشی به صورت منظم توسط بازرسانی که در واقع در نقش مشاوران عمل می‌کنند، کنترل و ارزیابی می‌شود. بیشتر مقطع‌های پیش‌دبستانی غیردولتی هم این الگوی آموزشی را پذیرفته و به این ترتیب، کیفیت خدمات آموزشی را تضمین می‌کنند. سایر عواملی که در بهبود کیفیت خدمات آموزشی موثر هستند، شامل الگوهای آموزشی ذکر شده، همچنین صلاحیت معلمان و نسبت تعداد معلمان به شاگردان است.
· آموزش ابتدایی
تحصیلات اجباری در ایتالیا، با آموزش دوره ابتدایی آغاز می‌شود که هفت سال به طول می‌انجامد و برای کودکان رده ۶ تا ۱۳ سال است. این دوره در سراسر کشور کاملاً گسترده شده است.
مدارس ابتدایی از استقلال آموزشی و سازمانی برخوردار هستند. استقلال، به معلمان یک مجموعه کامل از فرصت‌ها می‌دهد که برنامه‌های درسی جاری را انعطاف‌پذیرتر کنند و آنها را با نیازهای یادگیری دانش‌آموزان هماهنگ نمایند.
این قانون کارِ ابتکاری را افزایش می‌دهد که هم‌اکنون بسیاری از معلمان از این شیوه استفاده می‌کنند. به علت اصلاح، هر مدرسه‌ای برنامه آموزشی مخصوصی را تشکیل خواهد داد و در اختیار دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها قرار خواهد داد.
خودمختاری آموزشی این اجازه را به مؤسسات غیرانتفاعی می‌دهد که در راستای بهبود کیفیت آموزش بومی و منطقه‌ای به طراحی و برنامه‌ریزی طرح‌های آموزشی مدارس و فعالیت‌های فوق‌برنامه هم‌سو با نیازهای ویژه و منابع قابل دسترس در جهت استفاده بهتر و مؤثرتر از منابع مبادرت کنند.
محدودیت‌های مربوط به انتخاب مدرسه می‌تواند به دلیل امکانات مربوط به مکان مدرسه و تعداد واحدهای کارکنان آن باشد. طبق قانون مدارس ابتدایی نمی‌توانند کمتر از ۶ و بیشتر از ۲۵ دانش‌آموز داشته باشند.
برنامه آموزشی مدارس ابتدایی در دهه‌ی اخیر توسعه یافته و مهمترین نوآوری ها در آن، معرفی زبان خارجه به عنوان یک موضوع درسی جدید و استفاده از اطلاعات و تکنولوژی‌های ارتباطی است. زبانهای تدریس شده به عنوان زبان دوم شامل زبانهای انگلیسی، فرانسه، اسپانیولی و آلمانی است.
از جمله مهمترین برنامه‌های آموزش ابتدایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
زبان ایتالیایی، زبان خارجی، ریاضیات، علوم، تاریخ، جغرافیا و علوم اجتماعی، آموزش هنر، آواز و موسیقی، تربیت‌بدنی و علوم مذهبی که تنها موضوع انتخابی است که گزینش یا عدم‌گزینش آن به اختیار خود دانش‌آموز و والدین وی است.
در پایان کلاس پنجم، دانش‌آموزان ملزم به شرکت در آزمون پایان سال تحصیلی می‌شوند که در صورت موفقیت در آن به مقطع مقدماتی متوسطه راه می‌یابند. آزمون پایان سال تحصیلی شامل دو امتحان کتبی و یک امتحان شفاهی است.
· آموزش متوسطه مقدماتی
مقطع مقدماتی متوسط نیز یک آموزش اجباری است که سه سال طول می‌کشد. بچه‌های سیزده تا شانزده سال در این مقطع تحصیل می‌کنند. این دوره، یک آموزش نظری عمومی و چارچوبی برای پیشرفت توانایی‌های دانش‌آموزان در تمامی زمینه‌ها را فراهم میکند.
بیشتر مدارس مقدماتی متوسطه توسط دولت حمایت مالی شده که ۹۶/۳ درصد از دانش‌آموزان این رده سنی را شامل می‌شود. در حالی که ۳/۷ درصد بچه‌هایی که در مدارس غیردولتی هستند توسط مؤسسات مذهبی و سایر مؤسسات خصوصی و غیرانتفاعی حمایت مالی می‌شوند.
آموزش مقدماتی متوسطه، مانند مقطع ابتدایی در مدارس دولتی رایگان است و اولیاء از طرف دست‌اندرکاران منطقه‌ای برای خرید کتاب‌های درسی حمایت مالی می‌شوند. کودکانی که در مدارس خصوصی درس می‌خوانند هزینه و شهریه را پرداخت می‌کنند.
دانش‌آموزان می‌توانند یکی از انواع مختلف رشته‌ها را در پایان دوره متوسطه پایین انتخاب کنند. کلاسهای درسی مقطع مقدماتی متوسطه شامل سی تا سی و شش ساعت در هفته، همراه با آموزش زبان خارجی مشتمل می‌شود.
امتحان پایانی آموزش مقدماتی متوسطه شامل سه امتحان کتبی زبان ایتالیایی، ریاضیات و یک زبان خارجی و یک مصاحبه بین رشته‌ای از تمامی دروس امتحانی است. در پایان سال تحصیلی و بعد از ارزیابی نهایی، مدرک «دیپلمادی لینزا مدیا» به دانش‌آموزان اعطا می‌شود.
این مدرک بر مبنای طبقه‌بندی ارزشیابی تحصیلی با عناوین عالی، بسیار خوب، خوب و متوسط به دانش‌آموزان ارائه می‌شود. علاوه بر این والدین دانش‌آموزان نیز از حق ارزیابی تحلیلی کودکان خود برخوردار هستند.
· آموزش تکمیلی متوسطه
بعد از پایان دوره آموزشی اجباری و گذراندن امتحان دوره مقدماتی متوسطه، دانش‌آموزان ممکن است دوره‌های تحصیلی سه، چهار یا پنج ساله را بگذرانند.
افزایشِ تعداد و نوع دوره‌های آموزشی، معرفی گسترده شاخه‌های جدید آموزشی و برنامه‌های جدیدی که خصوصاً دو سال اول این مقطع تحصیلی را شامل می‌شود، به طور گسترده‌ای آمادگی تحصیلی این دوره را تغییر داده است. این مدارس هم عمدتاً توسط دولت حمایت مالی شده که ۹۳/۲ درصد از کل دانش‌آموزان را شامل می‌شود.
۶/۸ درصد باقی مانده نیز در مدارس غیردولتی حضور یافته توسط بخش‌های خصوصی و مذهبی حمایت مالی می‌شوند. مقطع آموزش تکمیلی متوسطه هنوز رسماً به عنوان بخشی از آموزش بنیادی محسوب نشده، اگرچه نسبت بالایی از فارغ‌التحصیلان دوره آموزش اجباری در این دوره ثبت‌نام می‌کنند.
آموزش متوسطه تکمیلی به گروه‌های کلاسیک، هنری، فنی‌وحرفه‌ای تقسیم می‌شود.
دیدگاه ها
0 دیدگاه